epirus net

Η Νικόπολη βρίσκεται έξω από τη σημερινή Πρέβεζα. Την έχτισε ο Οκτάβιος Αύγουστος το 31 π.Χ., για τη μεγάλη νίκη του στη ναυμαχία του Ακτίου εναντίον του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Τους περισσότερους κατοίκους τους έφεραν υποχρεωτικά από την αρχαία Αμβρακία (η οποία βρισκόταν στην περιοχή της σημερινής πόλης της Άρτας) και από την Αιτωλία.

Η πόλη αναπτύχθηκε γρήγορα διότι παραχωρήθηκαν στους κατοίκους γη, ελευθερία και άλλα προνόμια. Έγινε όμορφη πόλη, στολίστηκε με ναούς, στοές, θέατρα, γυμνάσια, λουτρά, επαύλεις και άλλα μνημεία. Η θέση της την ανέδειξε σαν κέντρο επικοινωνίας μεταξύ της Ρώμης και των κτήσεων της. Ο Aπόστολος Παύλος έμεινε ένα διάστημα στην πόλη, κατά την περιοδεία του και ο Επίκτητος ίδρυσε εδώ φιλοσοφική σχολή.

Λεηλατήθηκε από τους Γότθους το 267 μ.Χ. και ακολούθησαν στο πέρασμα των ετών και άλλες λεηλασίες. Σήμερα, σώζονται απομεινάρια από το στάδιο, τα δύο θέατρα, το αμφιθέατρο, το υδραγωγείο, τα τείχη, καθώς και μεγάλος βωμός στο Μιχαλίτσι. Το υδραγωγείο της Νικόπολης είναι ένα μεγάλο τεχνικό επίτευγμα σε σχέση με τις δυνατότητες της εποχής εκείνης. Στο χώρο της Νικόπολης με τις ανασκαφές αποκαλύφθηκαν ωραιότατα ψηφιδωτά από τα πιο σπουδαία της Ελλάδας.

Τα πρώτα τείχη της Νικόπολης χτίστηκαν από τον Οκτάβιο Αύγουστο. Τον 5ο μ.Χ. αιώνα χτίζονται νέα, πιο αποτελεσματικά τα οποία ανανέωσε ο Ιουστινιανός το 540 μ.Χ. Το κάστρο της Νικόπολης είναι το πιο αξιόλογο της πρωτοβυζαντινής περιόδου με επιμελημένη τοιχοδομία.

Η χαράδρα του Κουβαρά βρίσκεται κοντά στο χωριό Δολό του Πωγωνίου. Σχηματίστηκε από τον ποταμό Κουβαρά, που είναι παραπόταμος του Δρίνου.Υπάρχει διαμορφωμένο μονοπάτι που οδηγεί στην χαράδρα, όπου ο επισκέπτης μπορεί να τη διασχίσει, απολαμβάνοντας μια όμορφη διαδρομή.

Η χαράδρα φημίζεται για την εξαιρετική και πλούσια χλωρίδα της και προσφέρει στον επισκέπτη μοναδικές εικόνες του Πωγωνίου.

Το φαράγγι του Βίκου είναι από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του Ζαγορίου και του νομού Ιωαννίνων γενικότερα. Θεωρείται ένα από τα καλύτερα φαράγγια στον κόσμο και οπωσδήποτε από τα καλύτερα της Ευρώπης.

Γεωγραφικά το φαράγγι του Βίκου βρίσκεται στην περιοχή του Ζαγορίου και εκτείνεται ανάμεσα στα χωριά Τσεπέλοβο και Κλειδωνιά, από το κεντρικό Ζαγόρι μέχρι λίγο πριν την Κόνιτσα. Επίσης, κοντά στο φαράγγι βρίσκονται τα χωριά: Καπέσοβο, Κουκούλι, Κήποι, Βραδέτο, Μονοδένδρι, Αρίστη, κ.α.

Η χαράδρα του Βίκου έχει συνολικό μήκος 12 χιλιόμετρα και μέσα της ρέει ο ποταμός Βοϊδομάτης. Το μέγιστο ύψος της χαράδρας είναι 1100 μέτρα, ενώ το μέσο άνοιγμα της είναι περί τα 200 μέτρα. Στο στενότερο σημείο του το φαράγγι έχει πλάτος (άνοιγμα) μόλις 2 μέτρα.

Στο μέσο περίπου του φαραγγιού ενώνεται με άλλη μεγάλη χαράδρα της περιοχής, το Μέγα Λάκο, η οποία ξεκινά από την οροσειρά της Τύμφης και καταλήγει στη χαράδρα του Βίκου.

Η περιοχή έχει να επιδείξει πολύ σημαντική χλωρίδα και πανίδα. Η χλωρίδα της περιοχής περιλαμβάνει σπάνια βότανα, αρκετά από αυτά με φαρμακευτικές ιδιότητες. Στην περιοχή επίσης ενδημούν 5 είδη φυτών τα οποία δεν απαντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο.

Η πανίδα περιλαμβάνει πολλά σπάνια είδη (π.χ. νεροκότσυφας, χιονότσιχλα, μαυροτσικλητάρα, χρυσαετός, σταυραετός, κ.α.). Επίσης, η περιοχή αποτελεί καταφύγιο για είδη όπως το αγριογούρουνο, το αγριόγιδο, το ζαρκάδι, τον αγριόγατο, την αρκούδα, κ.α. Για το λόγο αυτό, από το 1973 έχει χαρακτηριστεί Εθνικός Δρυμός και προστατεύεται. Η περιοχή της χαράδρας, αποτελεί τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Βίκου Αώου.

Μπορείτε να απολαύσετε τη θέα του φαραγγιού από τα χωριά Μονοδένδρι (στη θέση Οξιά), κοντά στο Βραδέτο (στη θέση Μπελόη) και από το χωριό Βίκος. Η θέα του φαραγγιού από τα σημεία αυτά είναι κυριολεκτικά μαγευτική και κάνει τον επισκέπτη να θαυμάζει το μεγαλείο της αγριας Ηπειρωτικής φύσης.

Ο επισκέπτης μπορεί επίσης να κατεβεί στη χαράδρα, από πολλά χωριά του Ζαγορίου και να απολαύσει τη διαδρομή στα σηματοδοτημένα μονοπάτια που διασχίζουν την περιοχή. Η διάσχιση ολόκληρου του φαραγγιού διαρκεί περίπου 6 ώρες και προσφέρει στον επισκέπτη τη δυνατότητα να γνωρίσει με τον καλύτερο τρόπο τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής.

Από τα σπήλαια της Ηπείρου το πλέον σημαντικό είναι στο εσωτερικό λόφου στο Πέραμα. Βρίσκεται 4 χλμ. από τα Γιάννενα, στο δρόμο προς το Μέτσοβο. Το σπήλαιο επισημάνθηκε στις αρχές του αιώνα και η αρχική σπηλιά χρησιμοποιήθηκε το 1940 σαν καταφύγιο κατά τους βομβαρδισμούς.

Ο καθηγητής Κ. Κασβίκης το έτος 1952 έκανε την πρώτη εξερεύνηση προς το εσωτερικό του και το 1954 το ζεύγος των σπηλαιολόγων Ιωάννη και Άννας Πετροχείλου εξερεύνησαν συστηματικά το χώρο του.

Οι αίθουσες σε διαδρομή 850 μέτρων, είναι γεμάτες από σταλακτίτες και σταλαγμίτες σε παράξενες μορφές, χρώματα, φωτεινότητα των κρυστάλλων κ.λ.π. Διάκοσμος φανταστικός που αναδεικνύει το σπήλαιο σε ένα από τα καλύτερα της χώρας.

Για πληροφορίες: Τηλ. 26510.81521

Το Σπήλαιο της Ανεμότρυπας βρίσκεται κοντά στο χωριό Πράμαντα στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού Ιωαννίνων, σε υψόμετρο 900 μ. Το 1960 ερευνήθηκε από την σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου και σήμερα 270 μ. από τα 350 μ. συνολικά του μήκους του είναι επισκέψιμα.

Το σπήλαιο έχει τρία επίπεδα:

το υψηλότερο δεν είναι επισκέψιμο καθώς είχε καταρρεύσει παλαιότερα, το μεσαίο είναι η διαμορφωμένη τουριστική διαδρομή και το χαμηλότερο είναι η κοίτη υπόγειου ποταμού που διαρρέει το σπήλαιο. Το σπήλαιο είναι χωρισμένο σε «θαλάμους» που συνδέονται με διαδρόμους, άλλοτε ανηφορικούς και άλλοτε κατηφορικούς.

Εντυπωσιακοί σταλακτίτες και σταλαγμίτες, καταρράκτες, λιμνούλες, υπόγειος ποταμός και πανέμορφοι χρωματισμοί συνθέτουν ένα μαγευτικό χώρο που πραγματικά αξίζει κανείς να επισκεφθεί. Το Σπήλαιο της Ανεμότρυπας απέχει 60χλμ. από τα Ιωάννινα και 65 από την πόλη της Άρτας.

Στο χώρο του σπηλαίου λειτουργεί αναψυκτήριο – εστιατόριο στο οποίο διατίθενται και τα εισιτήρια για την είσοδο στο σπήλαιο.

Για πληροφορίες, κ. Βορλούμης Χρήστος, τηλ. 26590.62319 & 6973740901

Το ποτάμι των μύθων, ο φημισμένος Αχέροντας, όχι άδικα αποτελεί πόλο έλξης τόσο για τους τουρίστες και τους λάτρεις του καγιάκ και του κανό, όσο και για τους φυσιολάτρες. Πηγάζει από τα όρη του Σουλίου και χύνεται λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα στα νερά του όρμου της Αμμουδιάς: ξεκινά σαν ορεινό ρέμα, διασχίζει ένα μαγευτικό φαράγγι, συνεχίζει τη διαδρομή στην πεδιάδα της Παραμυθιάς και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος.

Η πλούσια χλωρίδα και πανίδα του φαραγγιού και του ποταμού, αλλά και οι κοντινοί αρχαιολογικοί χώροι καθιστούν την περιοχή σημαντικό οικοτουριστικό αξιοθέατο. Προστατεύεται από το δίκτυο Natura 2000.

Ο Άραχθος είναι ένα από τα σημαντικότερα ποτάμια της Ηπείρου. Μαζί με τους παραπόταμους του συγκεντρώνει νερά από το μεγαλύτερο μέρος το ορεινού όγκου μεταξύ Μετσόβου και Τζουμέρκων. Στη θέση Κλίφκη δέχεται τα νερά από υπόγειο ποτάμι που εκβάλλει εκεί.

Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Ίναχος και ήταν πλωτός μέχρι την πόλη Αμβρακία. Ο ποταμός κυλάει ορμητικά ανάμεσα σε μεγάλη χαράδρα, μέχρι το ιστορικό μονότοξο γεφύρι της Πλάκας. Στον ορμητικό αυτό ποταμό συνέβησαν πολλά ατυχήματα και αποτέλεσε θέμα πολλών θρύλων και παραδόσεων.

Ο Άραχθος διασχίζει την πεδιάδα της Άρτας και εκβάλλει τα νερά του με μεγάλο Δέλτα εξαιρετικού υγροβιοτόπου στον Αμβρακικό κόλπο. Τροφοδοτεί με τα πλούσια νερά του και τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια Πουρναρίου και Αγ. Νικολάου.

Στο υδροηλεκτρικό φράγμα Πουρναρίου έχει δημιουργηθεί τεχνητή λίμνη που αποτελεί ένα σύμπλεγμα φυσικής ομορφιάς και αρμονίας με διάσπαρτους παραδοσιακούς οικισμούς. Η λίμνη αυτή θεωρείται αξιόλογος υγροβιότοπος.

Το λεκανοπέδιο Ιωαννίνων στολίζεται με τη θαυμάσια λίμνη Παμβώτιδα που εκτείνεται σε επιφάνεια 23 τετραγωνικών χιλιομέτρων, 470 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η λίμνη σχηματίστηκε το 10.000 π.Χ. Το βάθος της κυμαίνεται από 3 – 13 μέτρα και έχει περίμετρο 33 χιλιόμετρα. Το μεγαλύτερο πλάτος της είναι 5 χιλιόμετρα και το μήκος της είναι 7,5 χιλιόμετρα. Στη δυτική όχθη της εκτείνεται η πόλη των Ιωαννίνων.

Είναι η πιο σημαντική λίμνη της Ηπείρου. Στούς καλαμιώνες της δημιουργήθηκε εξαιρετικός υγροβιότοπος. Οι ολοφώτιστοι Λυγγιάδες αντιφεγγίζονται στα νερά της που συγκεντρώνονται από τους γύρω χείμαρρους και τις πηγές που αναβλύζουν (Ντραμπάτοβας κ.λ.π.). Τα περισσεύματα των νερών της διοχετεύονται με τον αύλακα της Λαψίστας στον ποταμό Καλαμά.

Οι ψαράδες του Νησιού ψαρεύουν με τις βάρκες τους ψάρια, χέλια και βατράχια στη λίμνη, ενώ κάθε χρόνο φιλοξενεί τα ναυταθλήματα της κωπηλασίας και του θαλασσίου σκι (βαλκανικοί κωπηλατικοί αγώνες κ.α.).

Το 1434 ο Ντουραχάν πασάς της Ρούμελης πέρασε με το στρατό του πάνω από την παγωμένη λίμνη, νομίζοντας την για ξηρά. Ο ίδιος το απέδωσε σε θαύμα και έχτισε τη χριστιανική μονή Ντουραχάνης. Στα νερά της Παμβώτιδας ο Αλή Πασάς έπνιξε την κυρά Φροσύνη και 16 άλλα κορίτσια.

Τα έτη 1888, 1928, 1958 και 1992 η λίμνη πάγωσε σε βαθμό που οι κάτοικοι του Νησιού κυκλοφορούσαν με τα πόδια ή με ποδήλατα από και προς την πόλη πάνω στην παγωμένη λίμνη!

Το νησάκι της Παμβώτιδας είναι το μόνο κατοικημένο νησί λίμνης στην Ελλάδα και επίσης το μοναδικό κατοικημένο νησί χωρίς όνομα, λέγεται Νησί ή Νήσος. Το Ιστορικό μουσείο του Αλή Πασά και τα σημαντικά μεταβυζαντινά μοναστήρια που υπάρχουν στο Νησί, όπως η Μονή Αγίου Νικολάου Φιλανθρωπινών κ.α. προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.

Απολαύστε την Παμβώτιδα πηγαίνοντας με τα ωραία καραβάκια στο πανέμορφο νησί της ή κάνοντας το γύρο της με το αυτοκίνητο σας.

Η λίμνη Ζαραβίνα (ή λίμνη του Δελβινακίου όπως είναι επίσης γνωστή) βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μετά το χωριό Καλπάκι του Πωγωνίου, στο δρόμο που οδηγεί στην Κακαβιά και το Δελβινάκι. Η λίμνη έχει ένα πλούσιο οικοσύστημα και φιλοξενεί πολλά είδη φυτών και ζώων, μεταξύ των οποίων και η βίδρα, υδρόβιο θηλαστικό υπό εξαφάνιση. Η λίμνη είναι ιδιόκτητη και προστατεύεται από το δίκτυο «Natura 2000» καθώς αποτελεί σημαντικό υγροβιότοπο για την περιοχή.

Ο ποταμός Γορμός διαρρέει την περιοχή του ανατολικού Πωγωνίου. Έχει χαρακτηριστεί ως «περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» και προστατεύεται από το δίκτυο «Natura 2000». Στην περιοχή υπάρχουν όμορφα δάση που μπορεί κανείς εύκολα να προσπελάσει.

Η κοιλάδα του Γορμού παρουσιάζει επίσης και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς στην περιοχή έχουν εντοπιστεί πολλές αρχαιολογικές θέσεις. Ολόκληρη η κοιλάδα έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως αρχαιολογικός χώρος και γίνονται προσπάθειες για την ανάδειξη της.

Στη θέση Ανεμόμυλος κοντά στο χωριό Μερόπη, στο νοτιοδυτικό τμήμα της κοιλάδας, βρέθηκε σημαντικός οικισμός και ταφικοί τύμβοι που χρονολογούνται από τον 11ο π.Χ αι.. ως και τον 4ο π.Χ. αι. Στο χώρο βρέθηκαν σημαντικά ευρήματα που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό μουσείο Ιωαννίνων. Στον Παλαιόπυργο, στην θέση Γκλάβα στην Κάτω Μερόπη, στο Βασιλικό και στο Ωραιόκαστρο έχουν επίσης εντοπιστεί αρχαιολογικές θέσεις.

Το Έλος Καλοδικίου είναι υγροβιότοπος εκτάσεως 3.500 στρεμμάτων και βρίσκεται βόρεια της Πάργας, κοντά στο Μαργαρίτι. Γίνεται προσπάθεια για ανάπτυξη – διατήρηση και αξιοποίηση από την κοινότητα Μαργαριτίου μέσω του προγράμματος «Διατήρηση – Ανάπτυξη υγροβιοτόπων». Προστατεύεται από το «RAMSAR – NATURA 2000».

Δυτικά της Φιλιππιάδας και σε απόσταση 4,5 χλμ. βρίσκεται η πανέμορφη λίμνη του Ζηρού. Μπορείτε να φθάσετε με το αυτοκίνητο ως τις όχθες της λίμνης, καθώς υπάρχει δασικός δρόμος κατά μήκος της νότιας πλευράς της. Το όνομα της λίμνης προέρχεται από τη Σλαβική λέξη Οζερός, που στα ελληνικά σημαίνει λίμνη.

Η περιοχή της λίμνης αποτελεί μοναδικό βιότοπο, σχεδόν ανέγγιχτο από τον άνθρωπο. Έχει έκταση 420 στρέμματα και περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση με πολλά είδη δέντρων και άλλων φυτών.

Η ομορφιά και η γαλήνη της λίμνης, που προσφέρεται για χαλαρωτικούς περιπάτους και ποδηλασία στις όχθες της, μαγεύουν τον επισκέπτη. Πρόκειται για εκδρομή που θα σας μείνει κυριολεκτικά αξέχαστη.

Το Δέλτα του ποταμού Καλαμά είναι ένας μεγάλος υγροβιότοπος με ιδιαίτερα μεγάλη οικολογική σημασία. Γίνεται προσπάθεια αξιοποίησης και προστασίας με το πρόγραμμα «Διατήρηση – Ανάπτυξη υγροβιοτόπων».

Η Τιτάνη βρίσκεται στο μέσο της διαδρομής Ηγουμενίτσας – Σαγιάδας, κοντά στο φράγμα του Καλαμά εκεί που ενώνεται ο ποταμός Καλαμιώτικος με τον Καλαμά, στην πλαγιά του βουνού Βρυσέλλα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο τειχισμένο αρχαίο οικισμό από τους 45 της Θεσπρωτίας, που ήταν παλαιά πρωτεύουσα το ομοσπονδιακού κράτους «του κοινού των Θεσπρωτών» και μεγάλο πολιτικό κέντρο, μετά το 330 π.Χ.

Η περίμετρος του τείχους, 2.400 μέτρα, περικλείει οικισμό 28 εκταρίων. Τον 4ο π.Χ. αιώνα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και υπήρξε το κέντρο επικρατείας του Βασιλιά Πύρρου.

Πρόκειται για την Τίτανα που αναφέρει ο Πολύβιος (βρέθηκε σχετικό ψήφισμα). Η πόλη καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. μαζί με αρκετές άλλες Ηπειρωτικές πόλεις της εποχής.

Έξω από το τείχος αποκαλύφθηκε λεηλατημένο νεκροταφείο και 2 χλμ. μακρύτερα άλλο ένα. Στα ερείπια διακρίνονται: αγορά, δύο ναοί, δημόσια κτίρια, θέατρο, στοές, σπίτια, εξέδρες και υπολείμματα βιβλιοθήκης και λουτρών.

Ο βασιλιάς Θαρύπας έφτιαξε και αυτή την πόλη, συγκεντρώνοντας πληθυσμό από τους προϊστορικούς οικισμούς του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων. Βρισκόταν στο λόφο της Καστρίτσας, στη νότια πλευρά της λίμνης των Ιωαννίνων. Κατά το 425 – 400 π.Χ. την προστάτευσε με τείχος.

Στην κορυφή υπάρχουν ερείπια της Μολοσσικής ακρόπολης (πολυγωνικό κτίριο). Η πόλη απέκτησε μεγάλη δύναμη, αλλά το 167 π.Χ. κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, αφού προέβαλε αντίσταση ηρωική.

Προ της παράδοσης ο επικεφαλής των αμυνομένων (Κέφαλος) έκανε ηρωική έξοδο μόνος του και σκοτώθηκε, μη αποδεχθείς την απόφαση για παράδοση.

Η πόλη τελικά εγκαταλείφθηκε όταν τον 5ο μ.Χ. αιώνα χτίστηκε επί Ιουστινιανού η Νέα Εύροια με το κάστρο της (τα σημερινά Γιάννενα).

Στο 50ο χιλιόμετρο Ιωαννίνων – Αθηνών στη χαράδρα του ποταμού Λούρου, βρίσκεται η σπηλιά του Ασπροχάλικου. Η σπηλιά ερευνήθηκε και βρέθηκαν οστά και αντικείμενα της λίθινης εποχής. Βρέθηκαν 3 στρώματα (στις ανασκαφές 1964-1965) με μεγάλο αριθμό εργαλείων της παλαιολιθικής εποχής (40.000 – 12.000 π.Χ.), λεπίδες από πυριτόλιθο κ.λ.π. καθώς και οστά ζώων (ρινόκερου, αρκούδας κ.λ.π.).

Με τα ευρήματα αυτά, αποδεικνύεται ότι η παρουσία ανθρώπου στην Ήπειρο, ανάγεται στα 40.000 χρόνια π.Χ., στη μέση παλαιολιθική εποχή. Πρόκειται για την περίοδο παγετώνων όπου ο άνθρωπος ζει από το κυνήγι και καταφεύγει στις σπηλιές για να προστατευτεί από το κρύο. Η περίοδος αυτή φτάνει μέχρι το 6.000 π.Χ.

Η σπηλιά του Ασπροχάλικου είναι από τα σπουδαιότερα παλαιολιθικά σπήλαια της Ευρώπης.

Νότια των Ιωαννίνων στην άκρη της λίμνης, κοντά στο χωριό Καστρίτσα βρέθηκε σπήλαιο. Από τις ανασκαφές που δεν ολοκληρώθηκαν ακόμη, διαπιστώθηκαν τέσσερις επιχωματώσεις σε βάθος περίπου 10 μέτρων. Η τελευταία επίστρωση ανάγεται στα 11.000 χρόνια.

Βρέθηκαν λίθινα και κοκάλινα εργαλεία (λεπίδες, γλυφίδες, κ.λ.π.) καθώς και οστά ζώων της παλαιολιθικής εποχής. Ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων.

Στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων, ανάμεσα στα χωριά Γαρδίκι, Βουνοπλαγιά και Ζωοδόχο, 11 χιλιόμετρα δυτικά των Ιωαννίνων, τοποθετούν οι αρχαιολόγοι την πρωτεύουσα των Μολοσσών Πασσαρώνα. Ιδρύθηκε από το βασιλιά Θαρύπα το 420 – 400 π.Χ. για πρωτεύουσα, της συγκέντρωσε πληθυσμό και την περιτείχισε.

Ο Θαρύπας διοικούσε με «Συμβούλιο Ευγενών». Εδώ δίδαξε ο Ευριπίδης την «ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ» (ύμνος προς τους Μολοσσούς). Εδώ γεννήθηκε η Ολυμπιάδα, μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου και ο βασιλιάς Πύρρος. Εδώ κατέφυγε ο Θεμιστοκλής καταδικασμένος σε θάνατο από τους Αθηναίους και φυγαδεύτηκε στην Ασία από το βασιλιά Άδμητο.

Καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. γιατί αντιστάθηκε. O Αιμίλιος Παύλος λεηλάτησε την πόλη, γκρέμισε τα τείχη και πυρπόλησε το Ναό του Αρείου Διός, το φθινόπωρο του 167 π.Χ.

Σήμερα σώζεται ερειπωμένο πολυγωνικό τείχος στην κορυφή του λόφου Γαρδικίου (στα σημερινά εικονίσματα) μαζί με οχυρώσεις τουρκικές του 1912 – 1913 καθώς και κοντά στο Ροδοτόπι ο Ναός του Αρείου Δία, το ιερό κέντρο όπου γινόταν οι συνελεύσεις των Μολοσσών.

Η Πανδοσία χτίστηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα και ήταν η σπουδαιότερη αποικία των Ηλείων κοντά στο Μαντείο (στο σημερινό Καστρί). Προστατευόταν από τριπλό τείχος και από την μια πλευρά από την Αχερουσία λίμνη. Το πρώτο τείχος είχε πολλούς πύργους. Την κατέλαβε ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β΄ και την παρέδωσε μαζί με τις άλλες αποικίες των Ηλείων στους Ηπειρώτες.

Μετά την παράδοση της πόλης στους Ηπειρώτες, εισέρευσε πληθυσμός και είχε μεγάλη ανάπτυξη. Καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ., στην συνέχεια όμως οι Ρωμαίοι την έκαναν έδρα του «κοινού των Ηπειρωτών», με δικαίωμα να κόβουν δικό τους χάλκινο νόμισμα. Η έδρα αυτή μετά το 148 π.Χ. μεταφέρθηκε στη Δωδώνη.

Το Ορράον ήταν αρχαίος οικισμός που χτίστηκε από τους Κασσωπαίους τον 4ο αιώνα π.Χ. στους δυτικούς πρόποδες του Ξηροβουνίου, κοντά στο χωριό Αμμότοπος του νομού Πρέβεζας. Απέχει 23 χλμ. από την πόλη της Άρτας.

Το Ορράον εξασφάλιζε την επικοινωνία των Κασσωπαίων με την Αμβρακία και τη θάλασσα. Στο παλιό τείχος προστέθηκε από το βασιλιά Πύρρο και νέο με ορθογώνιους πύργους.

Πρόβαλε αντίσταση στους Ρωμαίους το 168 π.Χ, οι οποίοι τελικά το κατέλαβαν και το κατέστρεψαν. Το 31 π.Χ. επί αυτοκράτορος Αυγούστου, οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν υποχρεωτικά στη Νικόπολη Πρεβέζης. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας διατηρήθηκε σαν κύρια διάβαση προς την Πρέβεζα.

Σώζονται ερείπια του οικισμού σε καλή κατάσταση. Ο χώρος είναι πάντα ανοικτός και η είσοδος είναι ελεύθερη.

Ανάμεσα από την Βίτσα Ζαγορίου και το Μονοδένδρι, εντοπίστηκε το 1965 αρχαίο Μολοσσικό χωριό (οικισμός), που χρονολογείται μεταξύ του 9ου και 4ου π.Χ. αιώνα. Η έρευνα ολοκληρώθηκε το 1975. Πρόκειται για οικισμό κτηνοτρόφων.

Στο βόρειο νεκροταφείο του οικισμού βρέθηκαν 26 τάφοι του 8ου – 4ου π.Χ. αιώνα, και στο νότιο νεκροταφείο 151 τάφοι του 9ου – 4ου π.Χ. αιώνα. Τα κτερίσματα των τάφων ήταν όπλα, ξίφη, μαχαίρια και αιχμές δοράτων στους ανδρικούς τάφους, ενώ στους τάφους των γυναικών βρέθηκαν κοσμήματα, περιδέραια, δακτυλίδια, κ.λ.π.

Επίσης σε όλους τους τάφους βρέθηκαν Κορινθιακά και Αττικά αγγεία του 6ου – 4ου π.Χ. αιώνα και χάλκινα σκεύη.

Ευρήματα από το χώρο εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων.

Το αρχαίο Νεκρομαντείο βρίσκεται στο Μεσοπόταμο Πρέβεζας, στη θέση της αρχαίας Εφύρας. Αποκαλύφθηκε στις ανασκαφές που έγιναν το 1958-1964, κάτω από υπάρχον νεκροταφείο και από τη μονή του Αγίου Ιωάννου (του 18ου αιώνα). Τις ανασκαφές πραγματοποίησε ο καθηγητής της αρχαιολογίας Σ. Δάκαρης.

Εδώ οι επισκέπτες με την βοήθεια των ιερέων, ερχόντουσαν σε επαφή με τις ψυχές των νεκρών και ζητούσαν πληροφορίες για το μέλλον. Το μαντείο ήταν ένα νησάκι στη τότε λίμνη Αχερουσία και περιβάλλονταν από το άλσος της Περσεφόνης. Το μαντείο ήταν οχυρωμένο, σαν φρούριο.

Στην Οδύσσεια του Όμηρου, που γράφτηκε στα τέλη του 8ου π.Χ. αιώνα, αναφέρεται η λατρεία της Περσεφόνης και του Άδη. Επίσης στην Οδύσσεια αναφέρεται ότι η μάγισσα Κίρκη συμβουλεύει τον Οδυσσέα να πάει στον Άδη να συναντήσει την ψυχή του μάντη Τειρεσία, για την επιστροφή του στην Ιθάκη.

Φαίνεται πως ο Όμηρος είχε επισκεφθεί την περιοχή. Κοντά στο νεκρομαντείο βρίσκονταν και μία από τις καθόδους του Άδη. Ήταν το μοναδικό νεκρομαντείο στην αρχαία Ελλάδα για επικοινωνία με τις ψυχές. Οι ψυχές ήταν άυλες σαν σκιές και προέβλεπαν το μέλλον. Οι ιερείς υποδέχονταν τους προσκυνητές υποβάλλοντάς τους σε ψυχοσωματική δοκιμασία.

Γίνονταν μεγάλες προσφορές από τους επισκέπτες για εξευμενισμό των ψυχών. Οι ιερείς ήταν οι μεσολαβητές που με σιδερένιους τροχούς ανέβαζαν το είδωλα των νεκρών από την κάτω αίθουσα. Οι επισκέπτες έβγαιναν από άλλη έξοδο για να μην έλθουν σε επαφή με τους επόμενους επισκέπτες, για εξασφάλιση της μυστικότητας. Η μαρτυρία σε άλλους των όσων είδαν, θεωρούνταν βλασφημία και ετιμωρείτο με θάνατο.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει τη σπουδαιότητα του μαντείου και ιδίως τον χρησμό της Μέλισσας προς τον Περίανδρο. Το 167 π.Χ. το μαντείο πυρπολήθηκε από τους Ρωμαίους.

Ο αρχαίος αυτός ναός είναι υστεροαρχαϊκός και βρίσκεται στην πόλη της Άρτας, κοντά στην πλατεία Κιλκίς. Ο ναός είναι δωρικού ρυθμού. Είναι ένα τμήμα του μεγάλου ναού της αρχαίας Αμβρακίας με διαστάσεις 20,75 Χ 44 μέτρα.

Ο ναός χρονολογείται γύρω στο 500 π.Χ. Στο χώρο αυτό βρέθηκε ενεπίγραφη στήλη καθορισμού των συνόρων Αμβρακίας και Χαράδρου. Η Χάραδρος ήταν γειτονική πόλη, στην περιοχή της Πρεβέζας. Σήμερα η επιγραφή αυτή βρίσκεται στην Αρχαιολογική Συλλογή Άρτας.

Ο ναός είναι πάντα ανοικτός και η είσοδος είναι ελεύθερη.

Το κράτος των Μολοσσών που είχε κατ’ αρχήν πρωτεύουσα την Πασσαρώνα, ανέδειξε βασιλείς που στη θητεία τους κύριο έργο είχαν τον πόλεμο. Έτσι η λατρεία του θεού του πολέμου οδήγησε στην ανέγερση του ναού του Αρείου Διός που έγινε το επίσημο ιερό των Μολοσσών.

Υπολείμματα του βρίσκονται σήμερα στη θέση που πιθανώς βρισκόταν η Πασσαρώνα, πρωτεύουσα των Μολοσσών στους πρόποδες του λόφου Γαρδικίου, 11 χιλιόμετρα δυτικά των Ιωαννίνων, κοντά στο Ροδοτόπι. Στην κορυφή του λόφου σώζεται τειχισμένη ακρόπολη.

Χτίστηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα, καταστράφηκε το 167 π.Χ. από τον Αιμίλιο Παύλο, επισκευάστηκε στους Ρωμαϊκούς χρόνους και τελικά ο χώρος έγινε νεκροταφείο. Η θέση του επισημάνθηκε το 1914 από τον τότε επιμελητή αρχαιοτήτων Δ. Ευαγγελίδη ο οποίος ανέσκαψε δοκιμαστικά το χώρο το 1935.

Τελικά το 1952 έφερε στην επιφάνεια το μνημείο ο αρχαιολόγος Σ. Δάκαρης. Πρόκειται για ναό Ιονικού ρυθμού με πρόναο και σηκό που ταυτίζεται με τον αρχαίο ναό. Ευρήματα από το ναό του «Αρείου Διός» εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων.

Κοντά στο χωριό Θεσπρωτικό, στη Θέση Κοκκινόπηλο, βρέθηκαν περίπου 1.500 λίθινα εργαλεία που χρονολογούνται στα 35.000 χρόνια π.Χ. (στην τελευταία παγετωνική φάση), σε 4 γεωλογικά στρώματα. Λίθινα εργαλεία της ίδιας εποχής βρέθηκαν και σε άλλα σημεία του νομού Πρεβέζης.

Η Κασσώπη είναι μια ενδιαφέρουσα πόλη της αρχαίας Ηπείρου στο νομό Πρεβέζης, κοντά στο Ζάλογγο, όπου σώζονται ερείπια. Χτίστηκε από τη Θεσπρωτική φυλή των Κασσωπαίων για πρωτεύουσά τους σε οχυρή θέση του οροπεδίου του Ζαλόγγου 20 χιλιόμετρα βόρεια από τη Νικόπολη, στα μέσα του τέταρτου π.Χ. αιώνα.

Τειχίστηκε στα προάστια με πολυγωνικό τείχος. Είχε πληθυσμό 8-10.000 κατοίκους και απέκτησε οικονομική δύναμη. Είχε δικό της νόμισμα με απεικόνιση του Δία και αετού σε κεραυνό. Διατηρούσε πολιτική αγορά, πρυτανεία, δύο θέατρα, ξενώνα, ναούς λατρείας της Αφροδίτης και του «σωτήρα Δία».

Η πρώτη δοκιμαστική ανασκαφή στο χώρο της Κασσώπης, έγινε το 1951-52 από τον αρχαιολόγο καθηγητή Σωτήριο Δάκαρη. Τα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων. Διατηρείται υπόγειος θαλαμοειδής τάφος λαξευμένος σε βράχο «βασιλόσπιτο».

Η Εφύρα είναι από τις παλαιότερες πόλεις της αρχαίας Ηπείρου. Βρισκόταν κοντά στο σημερινό χωριό Μεσοπόταμος. Ήταν η σπουδαιότερη αποικία των Ηλείων στη συμβολή του Κωκυτού ποταμού με τον Αχέροντα, κοντά στο Νεκρομαντείο. Επικοινωνούσε με το λιμάνι Χειμέριο και έγινε μεγάλο εμπορικό κέντρο.

Στα 1400 – 1300 π.Χ. ήρθαν άποικοι από τις Μυκήνες και έφτιαξαν κυκλώπεια τείχη 1.200 μέτρων σαν της Τίρυνθας με εντολή του βασιλιά Αχαιού. Βρέθηκαν τάφοι της εποχής του σιδήρου. Ο Φίλιππος ο Β’ την παραχώρησε στους Ηπειρώτες. Τελικά καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ.

Ο Όμηρος αναφέρει στην Οδύσσεια την συνάντηση της θεάς Αθηνάς με τον Τηλέμαχο, στην Εφύρα. Εδώ βρισκόταν και το περίφημο Νεκρομαντείο αλλά και μία από τις Καθόδους στον Άδη. Εδώ ήρθε ο ήρωας Ηρακλής για να κατέβει στον Άδη και να ελευθερώσει τον Θησέα, σύμφωνα με τη μυθολογία.

Από την Εφύρα της Θεσπρωτίας καταγόταν και ο Αντίφος που ως αρχηγός στόλου 30 πλοίων έλαβε μέρος στον τρωικό πόλεμο.

Στην περιοχή του χωριού Αγ. Μηνάς Ζαγορίου, κοντά στην έξοδο του ποταμού Βοϊδομάτη προς τον κάμπο της Κόνιτσας, υπάρχει μια βραχοσκεπή, 11 μέτρα ψηλότερα από τη σημερινή κοίτη του ποταμού. Σε ανασκαφές που έγιναν στη σπηλιά, βρέθηκαν παλαιολιθικά εργαλεία από πυριτόλιθο, κατάλοιπα πανίδας, καθώς και λείψανα από φωτιές σε έκταση 80 τ.μ.

Οι στρωματικές επιχώσεις ανάγονται στην παλαιολιθική εποχή και είναι ηλικίας 10.000 – 16.000 ετών. Οι ανασκαφές άρχισαν το 1993 και συνεχίζονται περιοδικά. Φαίνεται ότι τη σπηλιά αυτή χρησιμοποιούσαν οι κυνηγοί που έστηναν καρτέρι στα ζώα της χαράδρας που έβγαιναν στον κάμπο της Κόνιτσας.

Το Βουχέτιο χτίστηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. στο Λούρο ποταμό που ήταν πλωτός και έδινε διέξοδο προς τη θάλασσα. Χτίστηκε στη θέση Ρωγοί που βρίσκεται μεταξύ Πέτρας και Νέας Κερασούντας Πρεβέζης. Ήταν αποικία των Ηλείων. Παλαιότερα υπήρχε στη θέση του προiστορικός οικισμός. Το Βουχέτιο πήρε το όνομά του από τον Βουχετό, γιο του βασιλιά Εχέτου, ή κατά τη μυθολογία γιατί κατέφυγε εκεί η θεά Θέμις κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, πάνω στη ράχη βοδιού.

Ο περίβολος στην κορυφή του λόφου είχε τείχος παλιό με επάλξεις και πύργους. Τα ευρήματα ανάγονται στην περίοδο του 6 π.Χ. αιώνα μέχρι τη ρωμαiκή εποχή. Τα αρχαία τείχη καταστράφηκαν από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. γιατί οι Κασσωπαίοι ήταν σύμμαχοι των Μολοσσών.

Κοντά στο σημερινό χωριό Ριζοβούνι του νομού Πρεβέζης υπήρχε η αρχαία πόλη Βατίες που ήταν αποικία των Ηλείων. Χτίστηκε πάνω σε λόφο και περικλειόταν από πολυγωνικό τείχος που σώζονται ακόμη μέρη του. Διακρίνονται 3 πύλες και 2 θύρες. Είχε και εσωτερικά τείχη. Υπάρχουν στα τείχη και λεπτότερες ρωμαiκές προσθήκες.

Από αναφορές στη Δωδώνη των: Αισχύλου, Σοφοκλή, Πλάτωνα, Πινδάρου, Ομήρου, Ησιόδου και άλλων, καθώς και από θρύλους της παράδοσης, ξεκίνησε το ενδιαφέρον να βρεθεί η θαμμένη Δωδώνη. Από το 1875 χτύπησε η σκαπάνη στο χώρο ανάμεσα από Μανωλιάσα και Ολύτσικα (Τόμαρο), 22 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Ιωαννίνων.

Η έρευνα έγινε με επίβλεψη του Κ. Καραπάνου και βρέθηκε το ιερό του Δία (η ιερά οικία) με ευρήματα μέχρι και της εποχής του χαλκού. Αγγεία προϊστορικά, όπλα, πόρπες, νομίσματα, περιδέραια, επιγραφές, ψηφίσματα, αγάλματα, κ.λ.π. είναι τα πρώτα ευρήματα που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Ακολουθούν ανασκαφές μετά το 1913 από τον Γ. Σωτηριάδη και τον Ευαγγελίδη 1925 – 1935.

Στη δεκαετία του 1950 γίνεται συστηματική έρευνα (Ευαγγελίδης – Δάκαρης και Δάκαρης – Μουσελίμης) που φέρνει στο φως το θέατρο και ευρήματα (αγγεία, αγάλματα, νομίσματα) που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων. Η αρχαιολογική εταιρεία και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων αναστηλώνουν τους χώρους του θεάτρου και του σταδίου.

Τα έπη του Ομήρου είναι η παλαιότερη μαρτυρία για τη Δωδώνη, όπου αρχικά λατρευόταν η θεά Γη (3.000 π.Χ.) στην οποία θυσίαζαν τον ιερό ταύρο που γονιμοποιούσε τη γη. Οι Σελλοί (θεσπρωτική φυλή) που κατοικούσαν στην Ελλοπία εισήγαγαν τη λατρεία του Δία και της Δρυός (1900 – 1400 π.Χ.).

Λέβητες πάνω σε τρίποδες γύρω από την ιερή Δρυ (ΦΗΓΟΣ), ιερείς και ιέρειες (προφήτες, μάντεις) που κατοικούν σε καλύβες, κοιμούνται στο έδαφος για να ταυτίζονται με τη Γέα (γυμνόποδες, ανυπτόποδες, λερόποδες), είναι η εικόνα του αρχικού μαντείου.

Αυτοί δίνουν χρησμούς με βάση το θρόισμα των φύλλων της βελανιδιάς, τον ήχο των λεβήτων, το κελάηδημα των περιστεριών που κατοικούν στο ιερό δέντρο και το κελάρυσμα του νερού της ιερής ναίου πηγής.

Οι μάντεις πίστευαν ότι η μία από τις δύο ιέρειες των Θηβών της Αιγύπτου που είχαν αρπάξει οι Φοίνικες, ήλθε σαν περιστέρι στα κλαδιά της ΦΗΓΟΥ και ζήτησε με ανθρώπινη φωνή να γίνει μαντείο. Πίστευαν ακόμη πως ο Δίας και η θεά Γη (που έγινε Διώνη), ζούσαν στα κλαδιά του ιερού δένδρου.

Κτίσματα άρχισαν να κτίζονται από τον 4ο π.Χ. αιώνα, ο ναός του Δία (με συμπληρωματικά κτίρια μέχρι τον 2ο π.Χ. αιώνα). Το θέατρο από τα μεγαλύτερα της Ελλάδος, χωρητικότητας 18.000 θέσεων, έγινε τον 3ο αιώνα π.Χ. επί βασιλείας Πύρρου. Το βουλευτήριο τον 3ο – 4ο π.Χ. αιώνα. Το πρυτανείο είναι το αρχαιότερο κτίσμα μετά την ιερή οικία και έμεναν οι ιερείς του Δία ή οι ηγεμόνες του «κοινού των Μολοσσών».

Η ακρόπολη του οικισμού με πολυγωνικό τείχος η οποία βρίσκεται στην κορυφή του λόφου είναι του 4ου π.Χ. αιώνα. Το τείχος και οι ναοί του Ηρακλή και της Διώνης έγιναν επί Πύρρου. Μετά το 300 π.Χ. ο βασιλιάς Πύρρος εφαρμόζει τη λατρεία των Μολοσσών (τους Ολύμπιους θεούς), χτίζει το θέατρο και καθιερώνει τα νάϊα και γυμναστικούς αγώνες ανά τετραετία (θυσίες, γυμνικοί αγώνες, τρέξιμο, πήδημα).

Όλα αυτά τα κτίσματα έπαθαν αλλεπάλληλες καταστροφές: Από τους Αιτωλούς το 219 π.Χ. και ξαναχτίζονται από το Φίλιππο τον Β’ βασιλιά της Μακεδονίας. Το 167 π.Χ. γίνεται νέα καταστροφή από τον Αιμίλιο Παύλο της Ρώμης (ξαναχτίζει ο Αύγουστος και χρησιμοποιεί το θέατρο ως αρένα).

Επί Θεοδοσίου του Μεγάλου το 391 μ.χ. κόπηκε το ιερό δένδρο, παύει να λειτουργεί το μαντείο και χτίζονται δύο χριστιανικές βασιλικές. Ακολουθούν νέες καταστροφές και οι κάτοικοι εγκαταλείπουν το χώρο της Δωδώνης.

Σήμερα, κάθε καλοκαίρι, ξαναζωντανεύει ο χώρος με παραστάσεις αρχαίου δράματος και κωμωδίες που δίδονται με μεγάλη επιτυχία.

Το 625 π.Χ. οι Κορίνθιοι αποίκησαν την Αμβρακία, όπου υπήρχε οικισμός Δρυόπων. Η θέση της ήταν εκεί που βρίσκεται η σημερινή πόλη της Άρτας. Στη συνέχεια οι Κορίνθιοι έδιωξαν τους ντόπιους Δρύοπες και τείχισαν την Αμβρακία. Η πόλη είχε οχυρωμένο λιμάνι τον Άμβρακο, για διέξοδο προς τον Αμβρακικό κόλπο.

Για το όνομα της πόλης υπάρχουν αρκετές εκδοχές. Η πιθανότερη είναι ότι προέρχεται από το όνομα της θυγατέρας του βασιλιά των Δρυόπων Μελανέα, που λεγόταν Αμβρακία. Η Αμβρακία ήταν η μεγαλύτερη Ηπειρωτική πόλη, με 100.000 κατοίκους και έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας κατά των Περσών καθώς επίσης και στη μάχη των Πλαταιών.

Η δύναμη της πόλης κλονίστηκε όταν νικήθηκε από τους Ακαρνάνες και τους Αθηναίους στις Όλπες της Αμφιλοχίας, το 426 π.Χ. Το 338 π.Χ. την κατέλαβαν οι Μακεδόνες που τελικά την παραχωρούν στον Πύρρο τον βασιλιά των Μολοσσών. Ο Πύρρος το 295 π.Χ. μετέφερε εδώ την πρωτεύουσα του κράτους του και την στόλισε με αξιόλογα κτίρια (βασιλικό ανάκτορο, 2 θέατρα, ναοί, ηρώο Αινεία, βουλευτήριο, αγορά, ωδείο, αγάλματα 9 μουσών, κ.λ.π.).

Το έτος 187 π.Χ. καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους οι οποίοι αργότερα την λεηλάτησαν (167 π.Χ.) και το 31 π.Χ. μετέφεραν υποχρεωτικά τους κατοίκους της στην νεοϊδρυθείσα πόλη τους Νικόπολη. Μετά από 1000 χρόνια, στη θέση της αρχαίας Αμβρακίας χτίστηκε η σημερινή πόλη της Άρτας. Σώζονται σήμερα στην παλαιά πόλη της Άρτας τμήματα του κάστρου και ερείπια της αρχαίας Αμβρακίας.

Επίσης σώζεται το αρχαίο θέατρο της Αμβρακίας το οποίο βρίσκεται κοντά στην εκκλησία του Αγ. Κωνσταντίνου, στο κέντρο της αρχαίας Αμβρακίας. Πρόκειται για μικρό θέατρο που χτίστηκε τον 4-3 π.Χ. αιώνα. Διακρίνεται ο χώρος της ορχήστρας και 4 σειρές κερκίδων. Ο χώρος της ορχήστρας είναι τέλειος κύκλος διαμέτρου 6,70 μέτρων. Σε διαδοχικές ανασκαφές ήρθαν στο φως πολλά ευρήματα που στεγάζονται στα αρχαιολογικά μουσεία Άρτας, Ιωαννίνων, Αθηνών και Λονδίνου. Τα ευρήματα περιλαμβάνουν κοσμήματα, τεφροδόχους, αγγεία, νομίσματα, τάφους διαφόρων τύπων, οχυρώσεις, κ.λ.π.

Κατά τις ανασκαφές αποκαλύφθηκε και η Ιερή Οδός της Αμβρακίας, μέσα στην πόλη της Άρτας, με πλάτος 12 μέτρα. Στο χώρο αυτό βρέθηκε και επιτύμβια πλάκα με σπάνια αρχαϊκή επιγραφή του 6ου αιώνα π.Χ. με ονόματα πεσόντων και το όνομα Αμβρακία, στη Δωρική διάλεκτο.

Ο χώρος της αρχαίας Αμβρακίας είναι πάντα ανοικτός και η είσοδος είναι ελεύθερη.

Στην περιοχή της Άρτας στο δρόμο προς Γραμενίτσα στη θέση Μαράτι, βρίσκεται το μεγαλόπρεπο οθωμανικό μνημείο «Τζαμί του Φαϊκ Πασά». Το τζαμί αυτό το έχτισε στο τέλος του 15ου αιώνα ο Φαϊκ Πασάς, πρώτος Τούρκος διοικητής της Άρτας. Από τα αρκετά οθωμανικά τεμένη της περιοχής της Άρτας είναι το καλύτερα διατηρούμενο σήμερα.

Είχε χτιστεί πάνω στα θεμέλια του Ναού του Τιμίου Προδρόμου. Χρησιμοποιήθηκαν υλικά που πάρθηκαν από μνημεία της Άρτας και της Νικοπόλεως. Η εξωτερική του διακόσμηση περιλαμβάνει οδοντωτές ταινίες. Εδώ ο Φαϊκ Πασάς διετέλεσε επί 40 χρόνια ιμάμης του τζαμιού και τάφηκε στον αυλόγυρο. Το τζαμί ανακατασκευάστηκε τον 19ο αιώνα. Σήμερα λειτουργεί στο τζαμί χριστιανικός Ναός του Αγ. Ιωάννη του Ρώσου. Παρά την ερήμωση του το τζαμί διατηρεί την εξωτερική του μεγαλοπρέπεια. Η ονομασία της περιοχής (Μαράτι), οφείλεται στο ότι κοντά στο τζαμί λειτουργούσε ορφανοτροφείο που τουρκικά λεγόταν «ιμαρέτ».

Στα χωριά Παλαιόπυργος, Ωραιόκαστρο, Δολιανά και Καλπάκι, του Πωγωνίου υπάρχουν παραδοσιακοί νερόμυλοι και νεροτριβές που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.

Έχουν αποκατασταθεί και είναι επισκέψιμα, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να δει ένα ζωντανό κομμάτι από την καθημερινότητα των Πωγωνισίων.

Ο νερόμυλος και η νεροτριβή στο χωριό Άγιος Κοσμάς έχουν επίσης χαρακτηριστεί ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία.

Το μουσείο στεγάζεται στο μεγαλόπρεπο ανοικοδομημένο αρχοντικό του Γ. Αβέρωφ – Τοσίτσα. Έχει πλούσια συλλογή από υφαντά, αργαλειούς, τοπικές ενδυμασίες, παλαιές εικόνες, όπλα, αγροτικά σκεύη και πολλά άλλα που απεικονίζουν τη ζωή του Μετσόβου του προηγούμενου αιώνα, που με ιερή ευλάβεια διατηρείται και σήμερα.

Τηλ.: 26560 41084

Κοντά στο σημερινό Δημοτικό Μουσείο χτίστηκε ο μεντρεσές του Βελή Τζαμιού (λεγόταν και Tσικούρ – τζαμί) που ήταν το ιεροδιδασκαλείο των Οθωμανών σπουδαστών για θεολογική και φιλοσοφική μόρφωση. Ήταν μικρότερος από το μεντρεσέ του Ασλάν Τζαμιού, αλλά στην ίδια τεχνοτροπία. Σήμερα στους χώρους του στεγάζεται το μουσείο Φ. Ραπακούση.

Στη θέση του σημερινού Δημαρχείου Ιωαννίνων, υπήρχε το τούρκικο διοικητήριο Ιωαννίνων που πυρπολήθηκε το 1928 και το 1930. Η Εθνική Τράπεζα έκτισε το σημερινό κτίριο το 1936 σε ρυθμό «μεταβυζαντινό» με σχέδια του αρχιτέκτονα Ζουμπουλίδη. Χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1950 ως υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης.

Το 1960 η τράπεζα αποχωρεί και στον πρώτο όροφο φιλοξενούνται οι βασιλείς όταν έρχονται στα Γιάννενα, ενώ στο ισόγειο στεγάστηκε η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη. Τώρα το ισόγειο χρησιμοποιείται για εκθέσεις και εκδηλώσεις και ο πρώτος όροφος στεγάζει το Δημαρχείο Ιωαννίνων.

Τηλ.: 26510 79921

Στο μέγαρο της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών στην οδό Παρασκευοπούλου (πάροδος της οδού Αβέρωφ), στεγάζεται η πινακοθήκη. Εκεί εκτίθενται έργα σύγχρονων ελλήνων ζωγράφων.

Η Eταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών ιδρύθηκε το 1955. Είναι σωματείο πνευματικής, κοινωνικής και πολιτιστικής αποστολής, με έδρα τα Ιωάννινα. Διοικείται από 11μελές Δ.Σ. το οποίο εκλέγεται κάθε 3 χρόνια.

Κατά το διάστημα των ετών που λειτουργεί μέχρι σήμερα, ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα, κυρίως πολιτιστική, και αναδείχθηκε ως ένα από τα πιο αξιόλογα και επωφελή πνευματικά Ιδρύματα της χώρας μας.

Το μουσείο – πινακοθήκη Ευ. Αβέρωφ – Τοσίτσα βρίσκεται στο Μέτσοβο Ιωαννίνων. Είναι έργο του Ιδρύματος Ευάγγελου Αβέρωφ – Τοσίτσα και λειτουργεί σαν μουσείο νεοελληνικής τέχνης με 250 έργα που τα περισσότερα είναι από την προσωπική συλλογή του Ευάγγελου Αβέρωφ.

Στεγάζεται πλάι από τον Αβερώφειο κήπο στην κεντρική πλατεία του Μετσόβου, είναι δωρεά του ιδρυτή της πινακοθήκης Ευ. Αβέρωφ , σε τριώροφο κτίριο με θαυμάσια διαρρύθμιση πέντε κύριων εκθεσιακών χώρων. Κτίριο και εκθέματα, και εγκαινιάσθηκε στις 27 Αυγούστου του 1988.

Εκτίθενται κυρίως πίνακες φημισμένων ζωγράφων του 19ου και 20ου αιώνα (Γύζη, Λύτρα, Μαλέα, Χατζηκυριάκου – Γκίκα, Τσαρούχη, Φασιανού, Παρθένη, Μόραλη και άλλων σύγχρονων δημιουργών). Η συλλογή αυτή θεωρείται από τις πληρέστερες της περιόδου αυτής. Τα έργα αυτά χαρακτηρίζουν την πορεία της Νεοελληνικής ζωγραφικής.

Στην Αίθουσα Σχεδίων και Χαρακτικών εκτίθενται έργα Ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών της ίδιας περιόδου, δωρεά του Δημητρίου Τσάμη. Στην Αίθουσα Σύγχρονων Καλλιτεχνών φιλοξενούνται έργα σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών.

Από τα σπουδαιότερα εκθέματα είναι «Η ανατίναξη της Τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη» του Νικηφόρου Λύτρα. Στην πινακοθήκη γίνονται επίσης διάφορες περιοδικές εκθέσεις, εκδηλώσεις, συνέδρια, προβολές κ.ά.

Τηλ.: 26560 41210

Η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων στεγάζεται κοντά στην Πλατεία Δημοκρατίας στο κτίριο των παλαιών λουτρών. Έχει μεγάλη συλλογή τοπικών εκδόσεων, παλαιά χειρόγραφα, βιβλία του Αλεξάνδρου Πάλλη, καθώς και κληροδοτήματα του βυζαντινολόγου Σπύρου Λάμπρου.

Στο χώρο της γίνονται και εκθέσεις. Λειτουργεί με αναγνωστήριο και ως δανειστική βιβλιοθήκη. Έχει επίσης τμήμα με μεγάλο αριθμό παλαιών εντύπων και χειρογράφων που είναι ιδιοκτησία της Ε.Η.Μ. Το τμήμα αυτό, λειτουργεί κάθε απόγευμα 05:00 – 08:00.

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Πρέβεζας ιδρύθηκε το 1966, αλλά άρχισε να λειτουργεί το έτος 1985. Σήμερα η βιβλιοθήκη διαθέτει on-line σύνδεση με βιβλιογραφικά δίκτυα και χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες και το Internet. Υπάρχουν διαθέσιμοι περίπου 20.000 τίτλοι βιβλίων, 600 σπάνια βιβλία, περίπου 150 συλλογές CD-ROM, κ.λ.π. Παράλληλα η βιβλιοθήκη Πρέβεζας έχει και εκδοτική δραστηριότητα σε βιβλία με θέματα σχετικά με την Πρέβεζα.

Τηλ.: 26820 29899
Fax: 26820 29917

Τόσο η Δημοτική Βιβλιοθήκη όσο και η Δημοτική Πινακοθήκη της Ηγουμενίτσας, ιδρύθηκαν από το Πνευματικό Κέντρο Ηγουμενίτσας. Η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει αξιόλογη συλλογή βιβλίων ενώ στο χώρο της Πινακοθήκης εκτίθενται σημαντικά έργα τέχνης και γίνονται περιοδικές εκθέσεις. Στο Πνευματικό Κέντρο Ηγουμενίτσας λειτουργεί ακόμη χώρος εκθέσεων έργων τέχνης, λαογραφικό μουσείο και κινηματογραφική λέσχη.

Πνευματικό Κέντρο Ηγουμενίτσας:
Τηλ. 26650.23616 & 26650.24427

Η βιβλιοθήκη του Συλλόγου Σκουφά στεγάζεται στο κτίριο του ιστορικού μουσείου Σκουφά, στην ομώνυμη πλατεία της πόλης της Άρτας. Περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό από σπάνια βιβλία.

Στην κεντρική πλατεία του Δελβινακίου, στο κτίριο του Δημαρχείου, στεγάζεται η Δημοτική Πινακοθήκη Δελβινακίου. Στην πινακοθήκη εκτίθενται 20 πίνακες του ζωγράφου Γεωργίου Δουρδούρη, αλλά και φωτογραφίες ευεργετών και προσωπικοτήτων του Πωγωνίου. Στο ίδιο κτίριο στεγάζεται και η Δημοτική δανειστική Βιβλιοθήκη του Δελβινακίου.

Τηλ. επικοινωνίας: 26570.22204

Το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας του Παύλου Βρέλλη είναι μουσείο κέρινων ομοιωμάτων. Στεγάζεται σε ένα κτίριο παραδοσιακής Ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής και περιλαμβάνει 36 γλυπτικές συνθέσεις, με 150 συνολικά κέρινα ομοιώματα σε φυσικό μέγεθος, μέσα σε όγκο 2.500 κυβικών μέτρων. Τα ομοιώματα και οι συνθέσεις του μουσείου καλύπτουν 2.500 χρόνια ελληνικής ιστορίας. Υπάρχουν συνθέσεις με θέματα από την αρχαία ελλάδα, το Βυζάντιο, την επανάσταση του 1821, το Μακεδονικό αγώνα, τον πόλεμο του 1940, κ.α.
Δείτε περισσότερα για το μουσείο, τον Π. Βρέλλη και την ιστορία του μουσείου στο web site: www.vrellis.org.

Τηλ.: 26510 92128

Το μουσείο Φυσικής Ιστορίας Σκουφά βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του γεφυριού της Άρτας και απέχει 1 χιλιόμετρο από την πόλη. Στεγάζεται σε ιδιόκτητο νεοκλασικό οίκημα του 1864 που χτίστηκε από Αυστριακό αρχιτέκτονα. Στην αρχή λειτούργησε σαν στρατώνας, αργότερα σαν φυλάκιο του γεφυριού και τουρκικό τελωνείο όταν τα σύνορα της Ελλάδος ήταν στον Άραχθο. Τελικά παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών στο σύλλογο «Σκουφά». Ανακαινίσθηκε και από το 1983 λειτουργεί ως λαογραφικό μουσείο με πάρα πολλά εκθέματα (από έλλειψη χώρου, πολλά είναι αποθηκευμένα).

Τηλ.: 26810 22192

Το μουσείο Λαζαρίδη βρίσκεται στο όμορφο παραδοσιακό χωριό Κουκούλι του Ζαγορίου. Στεγάζεται στο σπίτι του δημιουργού του Κώστα Λαζαρίδη, που με μεράκι συγκέντρωσε όλη τη σπάνια χλωρίδα του Βίκου.

Πρόκειται για συλλογή από σπάνια φυτά που ευδοκιμούν στα βράχια και φαράγγια του Βίκου. Τα φυτά αυτά συγκέντρωσαν το μεγάλο ενδιαφέρον πολλών ξένων πανεπιστημίων και βοτανολόγων. Βέβαια για τα φυτά αυτά ενδιαφέρθηκαν και οι «Βικογιατροί», που τα πουλούσαν για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες.

Το λαογραφικό μουσείο της Ε.Η.Μ. στεγάζεται σε κτίριο στην οδό Μιχαήλ Αγγέλου, στην πόλη των Ιωαννίνων. Το κτίριο αυτό, χτισμένο κατά το 1800, στέγασε μέχρι το 1976 σχολές (λειτούργησε και ως Τουρκικό διδασκαλείο). Από το δημόσιο το αγόρασε η Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών.

Το κτίριο διασκευάστηκε με στόχο να στεγασθούν τα σπάνια αντικείμενα Ηπειρώτικης λαϊκής τέχνης, όπως ενδυμασίες, κοσμήματα, εργαλεία, κ.λ.π. που με μεγάλο μεράκι, υπομονή και κόπο επί δεκαετίες συγκέντρωνε ο αείμνηστος πρόεδρος της Ε.Η.Μ., δικηγόρος Κώστας Φρόντζος.

Τηλ.: 26510 20515
Fax: 26510 21203

Εδώ στο κτίριο που σώζεται μέχρι σήμερα το μικρό μοναστήρι του Αγ. Παντελεήμονα στο νησί της Λίμνης Παμβώτιδας κατέφυγε ο Αλή πασάς με λίγους αφοσιωμένους και με την κυρά Βασιλική. Kατά την παράδοση, το κάστρο των Ιωαννίνων συνδεόταν με υπόγεια σήραγγα με το Νησί.

Εκεί εγράφη ο επίλογος της ταραχώδους ζωής του όταν ένα καίκι γεμάτο με στρατιώτες του Χουρσίτ πασά ήλθαν τάχα για διαπραγματεύσεις με φιρμάνι – συγχωροχάρτι, αλλά όταν έφθασαν κάτω από το πάτωμα του οντά, πυροβόλησαν και τον σκότωσαν.

Μετά από σκληρή μάχη στις 17 Γενάρη του 1822, ακολούθησε γενική σφαγή. Το κεφάλι του Αλή στάλθηκε στο σουλτάνο. Στο σουλτάνο στάλθηκε και η κυρά – Βασιλική η οποία αργότερα αφέθηκε ελεύθερη και τελικά απεβίωσε στο Αιτωλικό Μεσολογγίου.

Στο πάτωμα του μουσείου διακρίνονται οι τρύπες από τις σφαίρεςπου σκότωσαν τον Αλή . Ο επισκέπτης θα δει ακόμη στο μουσείο αρκετά αντικείμενα της τότε εποχής.

Το ιστορικό μουσείο Σκουφά βρίσκεται στην πλατεία Σκουφά της Άρτας, δίπλα από την Παναγία την Παρηγορήτισσα. Στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτίριο του Συλλόγου Σκουφά που το δώρισε ο Πέτρος Γαρουφαλιάς (Γαρουφάλειος στέγη).

Στο μουσείο υπάρχει πλούσια συλλογή από λαογραφικά εκθέματα:

• Στολές της περιόδου 1940 – 1943
• Σπαθιά
• Λάβαρα
• Όπλα
• Χάρτες
• Φωτογραφίες, κ.α.

Επίσης στο μουσείο υπάρχει και βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία.

Τηλ.: 26810 22795

Βρίσκεται μέσα στο κάστρο στη Β. Δυτική ακρόπολη και στεγάζεται στο Ασλάν Τζαμί, που χτίστηκε το 1618 από τον Ασλάν πασά. Πρόκειται για τον Τουρκογιαννιώτη Ζουλφικάρ, τον περίφημο «Καλό Πασά» που το έχτισε όταν ως διοικητής των Ιωαννίνων κατέστειλε το 1611 την επανάσταση του Διονυσίου φιλοσόφου.

Τον ίδιο χρόνο (1618), πέθανε ευχαριστημένος που είδε το έργο του τελειωμένο. Πίσω από το τζαμί βρίσκεται ο τάφος του (τουρμπές) από τους ομοθρήσκους του κηρύχθηκε άγιος. Στο βόρειο τείχος σώζεται το ερειπωμένο αρχοντικό του.

Τα αντικείμενα που εκτίθενται είναι:τοπικές ενδυμασίες, υφαντά, ξυλόγλυπτα, είδη αργυροχοϊας και άλλα. Αξιόλογο έκθεμα είναι το Δαμασκηνό σπαθί του Καραϊσκάκη. Έγινε μουσείο το 1933 και ανασυγκροτήθηκε το 1957.

Σημείωση: Πριν ανεβούμε στο Μουσείο, αριστερά μας, τούρκικοι στρατώνες (Σουφαρί Σαράϊ) και δεξιά μας, ερειπωμένα λουτρά (χαμάμ) και ανακαινισμένη βιβλιοθήκη.

Στον περίβολο του μουσείου σώζονται τάφοι επιφανών Τούρκων και ο τάφος του Ασλάν πασά . Επίσης μονώροφο κτίριο που ήταν ιερατική σχολή των Τούρκων. Κανόνια και μπάλες της εποχής εκείνης είναι σωριασμένα στο έδαφος.

Τηλ.: 26510 26356

Η Ήπειρος με τα θαυμάσια μνημεία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, είχε απόλυτη ανάγκη να αποκτήσει το ανάλογο μουσείο για να στεγασθούν, προβληθούν και να διαφυλαχθούν τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά ευρήματα, εικόνες, σκεύη αργυροχοϊας, ξυλόγλυπτα, βιβλία, κεραμικά και άλλα.

Έτσι το κτίριο που κατασκευάστηκε στην εσωτερική νότια ακρόπολη του κάστρου των Ιωαννίνων το 1958 από τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Μπαλτατζή, για την διαμονή των βασιλέων, μετετράπη σε μουσείο το 1995.

Δικαιώθηκαν οι Ηπειρώτες αγιογράφοι, μάστοροι, ξυλογλύπτες και ασημουργοί που με το μεράκι τους παρουσίασαν τα έργα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου.

Πλάι από το μουσείο λειτουργεί παράρτημα με εκθέματα αργυροχοϊας και βυζαντινής τέχνης.

Σπουδαιότερα Εκθέματα:

• Τοιχογραφία από την Κόκκινη εκκλησιά που βρίσκεται στο Βουργαρέλι Άρτας.
• Πήλινες εφυαλωμένες εικόνες από τον Άγιο Βασίλειο Άρτας.
• Βημόθυρο ξυλόγλυπτο
• Παλαιότυπο βιβλίο και ευαγγέλια.
• Σταυροί ευλογίας, τοιχογραφίες και πολλά άλλα.

Τηλ.: 26510 39580
Fax: 26510 39349

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων είναι κτίριο του 1970 και έγινε για να στεγάσει ευρήματα από αρχαιολογικούς χώρους της Ηπείρου. Βρίσκεται πίσω από το κεντρικό κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στο πάρκο Λιθαρίτσια και είναι έργο του μεγάλου δημιουργού αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη.

Οι αίθουσες Α,Β,Γ, περιέχουν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα:

Παλαιολιθικών χρόνων όπως από το Ασπροχάλικο, την Καστρίτσα και το Κοκκινόπηλο. Ευρήματα από τη Δωδώνη, το νεκρομαντείο του Αχέροντα ποταμού, τη Βίτσα Ζαγορίου, το Βοτονόσι, την Καταμάχη, τη Στεφάνη, τη Δουρούτη, το Πωγώνι, το Μιχαλίτσι Πρεβέζης, και από άλλες περιοχές της Ηπείρου.

Αξιόλογη είναι και η συλλογή νομισμάτων από την Ήπειρο, διαφόρων χρονικών περιόδων.

Η Δ΄ αίθουσα είναι αφιερωμένη σε αντικείμενα Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής λαϊκής τέχνης (μικροτεχνία, αργυροχοία, όπλα κ.λ.π.). Τεμάχια και επιγραφές από αρχαιολογικούς χώρους εκτίθενται στα δυο αίθρια. Η τελευταία αίθουσα φιλοξενεί έργα ελλήνων καλλιτεχνών.

Περιοδικές εκθέσεις και οργανώσεις διαλέξεων φιλοξενούνται επίσης από το μουσείο που λειτουργεί και ως πινακοθήκη.

Από τα πιο σημαντικά εκθέματα είναι τα παρακάτω :

• Το λίθινο αμφίπλευρο (πέλεκυς) που βρέθηκε στο Κοκκινόπηλο Πρεβέζης
• Κανθαρόσχημος σκύφος από τάφο της Μερόπης Πωγωνίου(11ος – 12ος αιώνας)
• Χάλκινη ραμφόστομη πρόχους, από νεκροταφείο Βίτσας Ζαγορίου, 540 – 520 π.X.
• Χρυσό δακτυλίδι, επάργυρο, του 5ου π.Χ. αιώνα
• Μαρμάρινο επιτύμβιο άγαλμα του 4ου π.Χ. αιώνα
• Χάλκινο σφυρήλατο κράνος του 4ου π.Χ. αιώνα
• Χάλκινο άγαλμα αγοριού
• Πήλινη φιάλη από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα (3ος π.Χ. αιώνας)
• Επιτύμβια στήλη ενεπίγραφη (βρέθηκε στα Πλαίσια Ιωαννίνων), αρχές του 2ου π.Χ. αιώνα
• Μαρμάρινη σαρκοφάγος (βρέθηκε στο Λαδοχώρι Θεσπρωτίας), του 2ου μ.Χ. αιώνα

Τηλ.: 26510 33357
Fax: 26510 71835

Από το έτος 1973 λειτουργεί η Aρχαιολογική συλλογή Άρτας. Στεγάζεται στην πρώην τράπεζα (=τραπεζαρία) της μονής Παρηγορήτισσας που κτίστηκε το 13ο αιώνα.

Εδώ μπορεί κανείς να δει επιτύμβιες στήλες, κτερίσματα τάφων, ευρήματα από την αρχαία Αμβρακία, ευρήματα από το σπήλαιο Κουδουνότρυπα Καστανιάς και από άλλα σημεία του νομού Άρτας.

Αξιόλογα εκθέματα:

• Η επιτύμβια στήλη του Δάμωνος
• Αμφορέας από την αρχαία Αμβρακία
• Μαρμάρινα αγαλμάτια της Νίκης και της Αφροδίτης προελεύσεως αρχαίας Αμβρακίας
• Αετωματική στήλη από τον αρχαίο ναό του Απόλλωνα

Τηλ.: 26810 28692

Bρίσκεται στο κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων. Χτίστηκε το 1805 από τον Αλή πασά, ο οποίος μετέφερε την έδρα του κράτους του και τα ανάκτορά του εδώ. Ο χώρος ήταν μεγαλύτερος τότε και χτίστηκαν και άλλα δύο ανάκτορα των παιδιών του, Μουχτάρ και Βελή (στη σημερινή θέση της 8ης Μεραρχίας και του Αρχαιολογικού Μουσείου).

Τα τρία ανάκτορα περιέγραψαν οι Άγγλοι περιηγητές της εποχής, Λήκ (Leak) και Χόλαντ (Holland). Τα ανάκτορα καταστράφηκαν το 1820 κατά την πολιορκία του Αλή πασά από τον Χουρσίτ.

Σήμερα σώζονται τα τείχη του φρουρίου και τα υπόγειά του. Ο ιδρυτής της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών Κ. Φρόντζος προέβη σε αναστήλωση του συγκροτήματος που λειτουργεί σήμερα σαν κέντρο αναψυχής. Από το παλαιό κτίριο σήμερα σώζεται μόνο η βάση του και μέρος από τα τείχη.

Πριν γίνει το ισχυρό κάστρο της Πάργας που σώζεται μέχρι σήμερα, οι κάτοικοι της Πάργας διατηρούσαν οχυρωμένη την πόλη τους για να αντιμετωπίζουν τους επιδρομείς. Το 1452 καταλαμβάνει την οχυρωμένη θέση ο Χατζή Μπέης και το ανακαταλαμβάνουν το 1454. Ο Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα το 1537 κατεδαφίζει φρούριο και πόλη.

Πριν ακόμη το κάστρο ολοκληρωθεί εκ νέου με την βοήθεια των Ενετών, κατεδαφίζεται ξανά από τους Τούρκους. Οι Ενετοί το 1792 ξαναχτίζουν για τρίτη και τελευταία φορά ένα τέλειο δυνατό φρούριο. Μένει απόρθητο μέχρι το 1819, παρά τις επιθέσεις κυρίως του Αλή πασά των Ιωαννίνων.

Οι Ενετοί δημιούργησαν αρτιότητα σχεδίου άμυνας που μαζί με την φυσική οχύρωση το καθιστούσαν φρούριο ανίκητο. Έξω από το κάστρο οκτώ πύργοι σε διάφορες θέσεις, συμπλήρωναν την άμυνα. Μέσα στο στενό χώρο της ακρόπολης ήταν στοιβαγμένα 400 σπίτια, με τρόπο που να καταλαμβάνουν μικρό χώρο, απυρόβλητα από τη θάλασσα. Στο κάστρο αυτό, ελεύθεροι πολιορκημένοι Παργινοί και Σουλιώτες έδωσαν ηρωικές μάχες και κράτησαν την ελευθερία τους επί αιώνες.

Από τη βρύση «Κρέμασμα» εφοδιάζονταν με νερό οι δεξαμενές του κάστρου και τα σπίτια. Το κάστρο για τον εφοδιασμό του, χρησιμοποιούσε τους δύο όρμους: Βάλτου και Πωγωνιάς. Όταν η Πάργα πουλήθηκε στους Τούρκους, ο Αλή πασάς το ενίσχυσε ακόμη περισσότερο και εγκατέστησε στην κορυφή του το χαρέμι του, τα χαμάμ και αναμόρφωσε ριζικά τους χώρους του κάστρου.

Σήμερα το κάστρο φωτίζεται και το επισκέπτεται πλήθος κόσμού.

Το Κάστρο των Ιωαννίνων είναι από τα παλαιότερα κάστρα που έγιναν επί Ιουστινιανού το 528 μ.Χ. , σύγχρονο των κάστρων Διδυμοτείχου και Μονεμβασιάς. Από την αρχική αυτή Βυζαντινή οχύρωση σήμερα σώζεται ο πύργος του Δεσπότη Θωμά και μικρό τμήμα στη βορειοδυτική ακρόπολη.

Στα ερείπια των Βυζαντινών οχυρώσεων, ο Νορμανδός Βοημούνδος Δεσποτάτου της Ηπείρου του Τάραντος το 1082 συμπληρώνει τις δύο ακροπόλεις και δημιουργεί οχυρωματική τάφρο που άρχιζε από τον Αγ. Νικόλαο Κοπάνων (η τάφρος αυτή διασώθηκε μέχρι το 1913). Ακολουθούν οχυρώσεις νέες από τους άρχοντες του και από τους μέχρι το 1430 ηγεμόνες, οπότε παραδόθηκε στους Τούρκους.

Μέχρι το 1788 που ανέλαβε τη διοίκηση ο Αλή πασάς, οι Φράγκοι Δεσπότες το άφησαν ερείπιο. Ο Αλής ανακατασκευάζει τα τείχη και χτίζει δεύτερο εσωτερικό τείχος για προστασία του ανακτόρου του και του Διοικητικού Κέντρου του.

Η διάταξη των τειχών μήκους 2.000 μέτρων περιέκλειε έκταση 10 στρεμμάτων και περιελάμβανε : εξωτερικό περίβολο, τη Βορειοδυτική ακρόπολη με το Ασλάν τζαμί και την Βορειοανατολική ακρόπολη με την καστροπολιτεία.

Με το πάχος των τειχών που έφθαναν μέχρι δέκα μέτρα, τα 250 κανόνια που έβαλε, τους πολυγωνικούς πύργους που έφτιαξε και την ανανέωση της τάφρου το κατέστησε απόρθητο.

Τα κάστρα των Ιωαννίνων και της Ρόδου είναι τα ωραιότερα που περικλείουν καστροπολιτείες.

Οι κάτοικοι στο Τετραχώρι του Σουλίου, όταν ήταν σε κίνδυνο, κατέφευγαν σαν τελευταίο καταφύγιο στο ύψωμα της Τρύπας, όπου υπήρχε πρώτα ένας πύργος (Κούλια) στη θέση Κιάφα και είχε και νερό (πόλεμος του 1792). Στον πόλεμο του 1800 με τον Αλή πασά, οι Σουλιώτες οχύρωσαν και το Κούγκι με δύο πυροβόλα. Το 1803 το Κούγκι ανατινάχθηκε από τον καλόγερο Σαμουήλ και οι Σουλιώτες είχαν την περιπετειώδη έξοδο τους προς την Πάργα, το Ζάλογγο και τη μονή Σέλτσου.

Τότε ο Αλή πασάς πάνω στην Κιάφα έχτισε δυνατό κάστρο με ανάκτορο – φρούριο για να μην ξαναπατήσουν οι ατρόμητοι Σουλιώτες εχθροί του την περιοχή του Σουλίου. Το κάστρο χτίστηκε στο ύψωμα Μπίρα ή Τρύπα, σε ένα άγριο τόπο, που μόνο από τα Ανατολικά είχε πρόσβαση.

Τείχη και πολυγωνικοί προμαχώνες, δύο πύλες εισόδου, ζεματίστρα, θυρίδες ελαφρών όπλων, το σεράι του Αλή, αθέατοι διάδρομοι επικοινωνίας, αποθήκες, δύο στέρνες, ενδιάμεσοι προμαχώνες και ότι άλλο συντελεί σε αποτελεσματική άμυνα, καθιστούσαν το κάστρο δυνατό και αξιόμαχο.

Η Μονή Βελλάς βρίσκεται στο Καλπάκι Ιωαννίνων και ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα. Βρίσκεται πολύ κοντά στην τοποθεσία της αρχαίας πόλης «Παλιοβελλά», που γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τη βυζαντινή περίοδο. Ως το 1713 αποτελούσε έδρα της Επισκοπής. Διαθέτει υπέροχη θέα και σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η πηγή Βελλάς του ποταμού Καλαμά.

Η Μονή Βελλάς είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το 1863 έγινε Σταυροπηγιακή και το 1885 μετατράπηκε σε ενοριακή. Είχε δε μετόχι τη Μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στη Ρουμανία. Το 1936 ενώθηκε με τη Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως και Πωγωνιανής και σήμερα είναι ενταγμένη στη Μητρόπολη Ιωαννίνων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η μονή απετέλεσε από το 13ο αιώνα και για 400 χρόνια περίπου μεγάλο πνευματικό κέντρο, ενώ διέθετε και μεγάλη περιουσία. Ερημώθηκε το 1817, αφού οι μοναχοί αρνούμενοι να δώσουν την περιουσία τους στον Αλή πασά των Ιωαννίνων, μετέβησαν στην Κέρκυρα.

Στη Μονή Βελλάς από το 1911 ως το 1989 λειτούργησε Ιεροδιδασκαλείο, όπου σπούδαζαν όσοι ήθελαν να γίνουν δάσκαλοι ή ιερείς, με φροντίδα του τότε Μητροπολίτου Ιωαννίνων Σπ. Βλάχου. Σήμερα λειτουργεί σε άλλο κτίριο Εκκλησιαστικό λύκειο με οικοτροφείο.

Το καθολικό της μονής είναι χτισμένο σε μορφή τρίκλιτης βασιλικής και όπως μας πληροφορεί σχετική επιγραφή χτίστηκε το 1745 και οι αγιογραφίες του είναι έργα των Κωνσταντίνου, Ιωάννη και Αναστασίου.

Αξιόλογες είναι οι αγιογραφίες των Ελλήνων φιλοσόφων που απεικονίζονται εδώ. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και επίχρυσο δεμένα με αριστουργηματική τεχνική. Η μονή πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Βρίσκεται στην πόλη της Άρτας και είναι από τα καλύτερα αξιοθέαταΒυζαντινό κάστρο του 13ου της περιοχής. Πρόκειται για αιώνα που χτίστηκε πάνω στο πανάρχαιο περίτεχνο κάστρο της Αμβρακίας. Οι αρχαίοι Κορίνθιοι αποίκησαν την Αμβρακία το 625 π.Χ. και την περιτείχισαν. Στις βάσεις του Βυζαντινού τείχους, διακρίνονται τμήματα του παλαιού τείχους της Αμβρακίας που χαρακτηρίζεται από την χρησιμοποίηση αρχαίων ογκολίθων με πολύ καλή κατασκευή.

Το κάστρο έχει σχήμα μη κανονικού πολυγώνου με μήκος 280 μέτρα, πλάτος 175. Τα τείχη του έχουν ύψος 10 μέτρα και πάχος 2,5 μέτρων. Tο κάστρο αναστηλώθηκε και επεκτάθηκε επί Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου (1230-1268). Είναι από τα ωραιότερα ελληνικά κάστραεπάλξεις και διατηρείται σε αρίστη κατάσταση με , πύργους και πυλώνες με πολύ λίγες μεταγενέστερες προσθήκες.

Ήταν πολύ ισχυρό κάστρο και χρησιμοποιήθηκε από τους επαναστατήσαντες κατά της Βυζαντινής επικυριαρχίας. Έτσι, μόνο με τη διπλωματία ο Ιωάννης Καντακουζηνός έπεισε τον επαναστάτη Βασιλίτζη να το παραδώσει. Κατά το 1204, όταν κατελήφθη η Πόλη από τους σταυροφόρους, εδώ βρήκαν καταφύγιο οι Άρχοντες Άγγελοι Κομνηνοί και ίδρυσαν το Δεσποτάτο της Ηπείρου.

Στο εσωτερικό του κάστρου λειτούργησαν φυλακές όπου φυλακίστηκε ο αγωνιστής του 1821 Μακρυγιάννης. Σήμερα στο εσωτερικό του κάστρου στεγάζεται το Δημοτικό Θέατρο της πόλης της Άρτας.

Ανάμεσα από την Ανθούσα και την Αγιά σε ύψωμα που δεσπόζει όλης της περιοχής της Πάργας, είναι χτισμένο ένα ογκώδες επιβλητικό φρούριο. Πρόκειται για το φρούριο που έχτισε ο Αλή πασάς για να επιτηρεί και πολιορκεί την ατίθαση Πάργα.

Στις 17 Φλεβάρη του 1814 έσπειρε το θάνατο αιφνιδιαστικά στους κατοίκους της περιοχής και ειδικά στην Αγιά. Εκδικήθηκε με αυτόν τον τρόπο τους αυτόνομους αυτούς κατοίκους που είχαν συμμαχήσει με τους Παργινούς.

Την ίδια χρονιά ξεγελώντας τον Γάλλο διοικητή Επτανήσου Danzelot με έξυπνη επιστολή, χτίζει και το κάστρο. Ο ευρωπαίος αρχιτέκτονας το έκτισε πολυγωνικό με μεγάλο ύψος τειχών και γενικά σχεδιασμένο για αποτελεσματική άμυνα με μεγάλο πύργο για πυροβόλα.

Στη βόρεια πλευρά δύο προμαχώνες και ζεματίστρα προστατεύουν την είσοδο. Στο εσωτερικό υπάρχει θολωτός περιφερειακός διάδρομος στον μεγάλο πύργο με εσωτερικές καμάρες και τόξα. Δύο ρωσικά πυροβόλα που αγόρασε ο Αλής κείτονται στο χώμα.

Το κάστρο είναι σήμερα σε καλή κατάσταση αν και έχει ρήγματα που είναι επισκευάσιμα. Φαντασμαγορική η θέα του τη νύχτα όταν φωτίζεται σε περίοδο εκδηλώσεων.

Η Μονή Τσούκας βρίσκεται κοντά στο χωριό Ελληνικό Ιωαννίνων. Τη μονή έκτισε ο Αυτοκράτορας Ισαάκιος Άγγελος το 1190 και είναι αφιερωμένη στη γέννηση της Θεοτόκου. Καταστράφηκε το 1736 και ανακαινίσθηκε το 1779.

Η Μονή εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Κατά την παράδοση, βρέθηκε στο βράχο (Τσούκα) που είναι χτισμένο το μοναστήρι η εικόνα της Παναγίας. Οι κάτοικοι την έβαλαν σε εξωκλήσι που έχτισαν. Όμως η εικόνα πήγαινε στο βράχο. Αυτό θεωρήθηκε θαύμα και χτίστηκε το μοναστήρι.

Είναι περιτειχισμένο και έχει μια καμαρωτή είσοδο. Τα κελιά και το ολόκληρο το συγκρότημα των κτισμάτων είναι με πέτρα. Η εκκλησία είναι μέτρια σε μέγεθος, με τόξα και κολόνες στο νάρθηκα. Το καθολικό είναι θολωτό και τοιχογραφημένο.

Είναι το μεγαλύτερο προσκύνημα του νομού Ιωαννίνων. Γνώρισε μεγάλη ακμή την εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου και έγινε κέντρο θρησκευτικό και εθνικό (το 1821 και σε όλους τους εθνικούς αγώνες, ήταν καταφύγιο των επαναστατημένων ραγιάδων).

Βρίσκεται στο χωριό Ρωμανό της Λάκας Σουλίου και είναι αφιερωμένη στη μεταμόρφωση του Σωτήρος. Ιδρύθηκε το 1113 από τον Ηγούμενο Ιωάσαφ και καταστράφηκε πολλές φορές με τελευταία καταστροφή το 1611. Ο Παρθένιος ο Α’ από την Μουκοβίνα το ανακαίνισε το 1866 και το κατέστησε κέντρο δραστηριοτήτων όπως : συντήρηση σχολείων, συσσίτιο για φτωχούς, φιλοξενία διδασκάλων, κ.λ.π.

Ήταν γενναίος και τολμηρός και έσωσε πολλές φορές το μοναστήρι και την περιουσία από τους Τούρκους. Είναι από τις μονές της Ηπείρου και προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες ακόμη από την εποχή των αγώνων των Σουλιωτών για την ελευθερία.

Σήμερα είναι καλοδιατηρημένο. Έχει ηγουμενείο, κελιά, αποθήκες και την ωραία λιθόκτιστη εκκλησία. Υπόστεγα σκεπάζουν το νάρθηκα και το καθολικό. Το ψηλό καμπαναριό ξεχωρίζει από την εκκλησία. Το έχτισε το 1900 ο μάστορας από την Κόνιτσα Καραβέλλας.

Στο νάρθηκα υπάρχει γυναικωνίτης. Το καθολικό έχει θόλους και τοιχογραφήθηκε το 1907 από τον Παρθένιο Β’. Έχει ένα από τα θαυμάσια ξυλόγλυπτα τέμπλα. Στην κατοχή ήταν κέντρο αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.

Σε μια όμορφη θέση έξω από το χωριό Τσεπέλοβο Ζαγορίου, 51 χλμ. από τα Ιωάννινα, βρίσκεται το μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Ιωάννη του Προδρόμου. Μετά από τα κτίρια του ξενώνα και των βοηθητικών χώρων, βρίσκεται ο ναός που χτίστηκε από την Πουλχερία τον 11ο αιώνα.

Ο αρχικός ναός καταστράφηκε και πάνω στα θεμέλια του το 1749 καθώς αναγράφεται στο υπέρθυρο της εισόδου, έγινε ο σημερινός ναός (νάρθηκας, τρίκλιτο καθολικό, οκτάπλευρος τρούλος). Το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο και οι τοιχογραφίες έγιναν το 1765 από Kαπεσοβίτες τεχνίτες.

Η μονή Ραγίου βρίσκεται στο Ράγιο Θεσπρωτίας, πάνω σε δασωμένο λόφο. Είναι περιτειχισμένη και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Κατά την παράδοση μάλλον ανήκει στον 11ο αιώνα. Μια ημερομηνία 1703 σε χειρόγραφο αναφέρεται στα σύνορα του μοναστηριού.

Η Μονή υπέστη πολλές επιδρομές και καταστροφές. Αναφέρεται ότι το 1864 ο καλόγερος Ναθαναήλ την ανοικοδόμησε. Ήταν πλούσια μονή, με εκατόν πενήντα μοναχούς στην ακμή της και συντηρούσε πολλά σχολεία της περιοχής. Έγινε σταυροπηγιακή το 1909 και διαλύθηκε το 1924.

Ο ναός της μονής αποτελείται από νάρθηκα, καθολικό και ιερό. Είναι θολωτός με καμάρα και ασυνήθιστο τρούλο. Ο τρούλος είναι πολύπλευρος με ανοίγματα για φωτισμό στο εσωτερικό.

Η μονή Πατέρων βρίσκεται κοντά στο χωριό Λίθινο του Δήμου Ζίτσας, μέσα σε κατάφυτη περιοχή. Υπάρχει εξωτερικό τείχος και μεγαλοπρεπή ερείπια κελιών. Ο ψηλός τρούλος σε προσελκύει στο ναό που διατηρείται σώος.

Χτίστηκε το 1590 (επιγραφή στο Νότιο τοίχο). Το καθολικό και ο νάρθηκας είναι γεμάτα με τοιχογραφίες χρονολογίας 1631. Ήταν πλούσιο μοναστήρι, και είχε μετόχια στη Ρωσία και στη Ρουμανία.

Οι πολύτιμες εικόνες του καθώς και το βημόθυρο βρίσκονται για ασφάλεια στη Μητρόπολη Ιωαννίνων.

Ανάμεσα από τα χωριά Αρίστη και Πάπιγκο του Ζαγορίου, 48 χλμ. από τα Ιωάννινα, δίπλα από τον ποταμό Βοϊδομάτη, είναι χτισμένο πάνω σε βράχο το μοναστήρι της Παναγίας Σπηλιώτισσας που γιορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής.

Εδώ κατέφευγαν οι κάτοικοι και κρύβονταν στη χαράδρα όταν κινδύνευαν από τους Τούρκους. Χτίστηκε το 1579 κατά τον Ι. Λαμπρίδη. Επιγραφές όμως που σώζονται αναφέρουν ότι κτίστηκε το 1665 από τους μοναχούς Ιωακείμ και Σωφρόνιο και το αγιογράφησε ο μοναχός Παρθένιος το έτος 1673.

Η θεμελίωση των κτiρίων στο βράχο έγινε με εξαιρετική επιτυχία και τέχνη. Το καθολικό του ναού ανατολικά είναι μονοκάμαρο με τρούλο, ενώ το δυτικό είναι σταυρεπίστεγο. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο και οι τοιχογραφίες είναι του 17ου αιώνα και είναι άριστης τέχνης.

Το ηγουμενείο έχει διακόσμηση με φυτικές παραστάσεις, έργο του Χιοναδίτη ζωγράφου Γ. Αναστασίου που το ζωγράφισε το Μάρτιο του 1874. Στην τουρκοκρατία συντηρούσε πολλά σχολεία των γύρω χωριών.

Η Μονή Παναγίας Παραμυθιάς βρίσκεται μέσα στην πόλη της Παραμυθιάς Θεσπρωτίας. Πρόκειται για ναό σταυρεπίστεγο με τρούλο και με εξωτερική κεραμική διακόσμηση. Η μονή χτίστηκε τον 14ο αιώνα.

Έγιναν προσθήκες στον αρχικό ναό με νεώτερη το τετράζωνο καμπαναριό. Αυλόπορτα με δύο βρύσες πλάι και κελιά με ιδιαίτερη είσοδο. Κατέφευγαν εδώ πολλοί ασθενείς για παρηγοριά και γι’ αυτό «Παναγία η Παραμυθία». Υπάρχει εδώ παλαιό ευαγγέλιο και επιτάφιος χρυσοκέντητος που τον έφεραν από τα Μετέωρα το 1588. Μέχρι το 1960 ήταν μητροπολιτικός ναός.

Η Κόκκινη Εκκλησιά βρίσκεται στη θέση Παλαιοχώρι, κοντά στη Δροσοπηγή (Βουργαρέλι) του νομού Άρτας, σε απόσταση 56 χλμ. από την πόλη της Άρτας. Η ανέγερση της τοποθετείται στα τέλη του 13ου αι. επί Δεσπότου Άρτας Νικηφόρου του Α’ (υπάρχει επιγραφή εντός του Ναού). Η Κόκκινη Εκκλησιά λέγεται ότι πήρε το όνομα της από το χρώμα των τούβλων που είναι χτισμένοι οι εξωτερικοί τοίχοι. Λέγεται και «Βασιλομονάστηρο» αλλά και Παναγία Βελλάς, ίσως γιατί εκεί κοντά υπήρχε αρχαία πόλη με το όνομα Βελλά ή από το ότι έγινε Μετόχι της Μονής Βελλάς Ιωαννίνων.

Είναι ένα εξαιρετικό δείγμα Ναοδομίας Βυζαντινής τέχνης, αφιερωμένος στο Γενέθλιο της Θεοτόκου και διατηρείται σε άριστη κατάσταση μέχρι σήμερα. Είναι χτισμένη στον τύπο του δικιόνιου σταυρειδούς εγγεγραμμένου ναού και έχει γύψινο τέμπλο. Η εξωτερική διακόσμηση είναι παρόμοια με αυτή του ναού του Αγ. Βασιλείου που βρίσκεται στην πόλη της Άρτας. Φωτίζεται από μεγάλα τοξωτά παράθυρα.

Επιγραφή μας πληροφορεί ότι η αγιογράφηση του κυρίως ναού έγινε τα έτη 1295 και 1296. Σήμερα σώζονται λιγοστές αγιογραφίες. Στο νάρθηκα διατηρούνται σε καλύτερη κατάσταση, και μάλιστα σώζεται μια πολύ ενδιαφέρουσα τοιχογραφία που εικονίζει την Θεοτόκο Βρεφοκρατούσα να πλαισιώνεται από δύο ζεύγη κτητόρων του ναού, του ζεύγους Θεοδώρου Τζιμισκή και της συζύγου του Μαρίας που χρηματοδότησαν την αγιογράφηση και του ζεύγους Ιωάννη Τζιμισκή και της συζύγου του Άννας. Οι προσωπογραφίες αυτές μάλιστα θεωρούνται από τις αρχαιότερες στα Βαλκάνια. Η Βυζαντινή πόρτα του νάρθηκα είναι ξυλόγλυπτη και σώζεται μέχρι σήμερα.

Βρίσκεται κοντά στο χωριό Καλλιθέα σε δεσπόζουσα θέση, σε κατάφυτη περιοχή. Πρωτοκτήτωρ ήταν ο ιερομόναχος Ιωακείμ (1652) όπως αναγράφεται στη θύρα του καθολικού. Λέγεται ότι η μονή ήταν μετόχι του μεγάλου σπηλαίου Καλαβρύτων. Ήταν πλούσιο μοναστήρι και έδωσε μεγάλο παρόν στους Εθνικούς Αγώνες. Η ιστορία της δεν είναι γνωστή γιατί τα κειμήλια και ντοκουμέντα που έκρυψε το 1944 (στην κατοχή) ο Παπα Xρήστος, χάθηκαν.

Ο ρυθμός του ναού αρχικά ήταν βασιλική με τρούλο (που κατέρρευσε). Οι αγιογραφίες είναι διαφόρων εποχών, 17ου και 19ου αιώνα, αρίστης τεχνοτροπίας. Παλαιότερες είναι στο ιερό βήμα (16ος – 17ος αιώνας). Κορυφαία είναι η σκηνή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Το ιερό βήμα φαίνεται ότι διατηρήθηκε από την παλαιότερη εκκλησία που υπήρχε κατά την ανακαίνιση του 1652. Πίσω από το καθολικό είναι το κοιμητήριο των ηγουμένων Ιωσήφ και Αμβροσίου. Ήταν ανδρικό μοναστήρι που διαλύθηκε το 1944, και ήταν εγκαταλειμμένο μέχρι το 1962 οπότε και έγινε ανακαίνιση. Επίσης, πρόσφατα έγινε ξανά ανακαίνιση. Η μονή γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Κοντά στο χωριό Μολυβδοσκέπαστο της περιοχής Κόνιτσας, στα σύνορα με την Αλβανία και σε απόσταση 72 χλμ. από τα Ιωάννινα, βρίσκεται το περιτειχισμένο μοναστήρι που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και που γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Η ονομασία της, οφείλεται στο ότι παλαιότερα η σκεπή της μονής είχε μολυβένιες πλάκες. Σήμερα έχει γκρίζες πέτρινες πλάκες.

Το χαγιάτι της εκκλησίας είναι τοιχογραφημένο. Η ξυλόγλυπτη, ανάγλυφη πόρτα, είναι πραγματικό έργο τέχνης. Υπάρχουν ωραίες τοιχογραφίες, ξύλινο προσκυνητάρι σκαλιστό, τοξωτά παράθυρα με διακόσμηση κεραμική. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο εξαιρετικής τέχνης, είναι του 16ου αιώνα.

Το καθολικό είναι σταυρεπίστεγο με θόλους και ψηλό τρούλο και το δάπεδο του ναού είναι πλακόστρωτο. Πιθανολογείται ότι η μονή χτίστηκε από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνο Πωγωνάτο.

Η κτητορική επιγραφή της εκκλησίας αναφέρει το έτος 1521. Στον περίβολο της εκκλησίας βρίσκεται και ο απλός τάφος του Δεσπότη Κονίτσης – Δρυϊνουπόλεως Σεβαστιανού.

Η μονή Λεκατσά βρίσκεται 2-3 χιλιόμετρα μετά το χωριό Μυρσίνη της Πρέβεζας. Είναι χτισμένη μέσα σε καταπράσινο περιβάλλον. Είναι αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. Χτίστηκε πιθανόν κατά τον 8ο αιώνα και ανακαινίστηκε το 1600 και το 1774.

Σήμερα σώζονται η εκκλησία, το καμπαναριό και ο ξενώνας, ανακαινισμένα. Ο τρούλος της εκκλησίας έπεσε το 1870. Οι τοιχογραφίες του ναού είναι ασβεστωμένες. Έχει τέμπλο ξυλόγλυπτο και εικόνες του 1916 του Αθανασίου Τσούκα από τη Σαμαρίνα.

Η Μονή Κηπίνας βρίσκεται κοντά στο χωριό Χριστοί Πραμάντων . Το όνομα της λέγεται ότι οφείλεται στους κήπους που καλλιεργούσαν κοντά στη μονή οι μοναχοί. Κατά τον Σεραφείμ Βυζάντιο το μοναστήρι χτίστηκε το 1212 από κάποιον αρχιεπίσκοπο Γρηγόριο και είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά μοναστήρια της Ηπείρου καθώς είναι σκαρφαλωμένο στο κοίλωμα ενός ψηλού κατακόρυφου βράχου. Ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος φθάνει ως τη βάση του βράχου και από εκεί ένα μονοπάτι σκαλισμένο στο βράχο και μια ξύλινη γέφυρα, οδηγούν στο μοναστήρι. Κατά την τουρκοκρατία η ξύλινη γέφυρα ήταν κινητή. Οι μοναχοί την ανέβαζαν με μοχλό ώστε να προστατεύονται από επιδρομές.

Ο μικρός ναός της μονής είναι κατάγραφος με αγιογραφίες πιθανόν του 17ου αιώνα. Το ρόλο της στέγης παίζει ο συμπαγής βράχος που έχει λαξευτεί με τέχνη ώστε να σχηματίζει ένα τέλειο θόλο. Δυστυχώς πολλές φορές κλέφτες ξεγύμνωσαν το μοναστήρι από τα ιερά του κειμήλια.

Στον πρόναο του καθολικού αριστερά βρίσκεται μια βαθιά σκοτεινή σπηλιά. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, κατέφευγαν εκεί για ασφάλεια οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών. Το σπήλαιο έχει μήκος 240 μ. και εξερευνήθηκε το 1956 από τη σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου, δεν είναι όμως επισκέψιμο.

Η Μονή Βουτσάς βρίσκεται κοντά στο χωριό Γρεβενίτι (44 χλμ. από τα Ιωάννινα) στο Ανατολικό Ζαγόρι. Από το χωριό ένας χωματόδρομος 5 χλμ. οδηγεί προς τη μονή. Είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο Μαρία και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Ιδρυτής της Μονής Βουτσά φέρεται ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ’ ο Πωγωνάτος.

Η Μονή καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους το 15ο αιώνα και χτίστηκε ξανά το 1680 (σχετική κτητορική επιγραφή). Οι Γερμανοί την έκαψαν το 1943 κατά τη διάρκεια της κατοχής και σώθηκε μόνο η εκκλησία. Το 1950 ξαναχτίστηκαν οι χώροι.

Το εσωτερικό του ναού, με καμάρες και σταυροθόλιο, είναι τοιχογραφημένο από τον ιερέα Αθανάσιο και τους μοναχούς Αντώνιο και Νικόδημο (1680 – 1769).

Η μονή Αγ. Νικολάου Φιλανθρωπινών βρίσκεται στο νησί της λίμνης Παμβώτιδας. Δίπλα στην είσοδο διακρίνουμε κελιά σε πολύ καλή κατάσταση και ερείπια από άλλα κτίσματα. Ο ναός είναι μονόκλιτος με καμαροσκεπή.

Χτίστηκε από τον Μιχ. Φιλανθρωπινό το έτος 1272. Είναι τοιχογραφημένη με εξαίρετες τοιχογραφίες του 1542 με φροντίδα του Ιωάσαφ του Φιλανθρωπινού.

Σε σχήμα «Π» γύρω από το ναό υπάρχουν νάρθηκες του 1560 με τοιχογραφίες. Ξεχωρίζει για τη σπουδαιότητά της η τοιχογραφία των 7 σοφών της Ελλάδος, που είναι φαινόμενο για χριστιανική εκκλησία (στην εποχή που λειτουργούσε, διδάσκονταν τα Αρχαία Ελληνικά).

Λέγεται και μονή Σπανού γιατί δίδαξε ο Διδάσκαλος Σπανός. Κατά την περίοδο του δεσποτάτου της Ηπείρου και μετέπειτα του Αλή πασά, ήταν το σπουδαιότερο Εθνικοθρησκευτικό Πνευματικό Κέντρο.

Είναι το μοναστήρι του Αϊ Νικόλα που αγάπησε και φρόντισε ιδιαίτερα ο ευπατρίδης Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας. Βρίσκεται χαμηλά, στη ρεματιά κάτω από το Μέτσοβο (στο δρόμο προς το Ανήλιο).

Είναι άγνωστο το πότε χτίστηκε η Μονή. Η χρονολογία 1700 σε ένα αγκωνάρι μάλλον αναφέρεται σε ανακαίνιση. Ήταν πολύ πλούσιο μοναστήρι (βρέθηκε ξύλινη καρούτα που χωρούσε 12.000 οκάδες κρασί).

Πρόκειται για ένα αρκετά μεγάλο συγκρότημα με χαγιάτια, κελιά, αποθήκες, υπόγεια και έχει και έναν «οντά» όπου ο συγγραφέας Ευάγγελος Αβέρωφ έγραψε πολλά από τα βιβλία του.

Το καμπαναριό είναι ξύλινο, ο ναός είναι μονόχωρος θολωτός, με ωραίες τοιχογραφίες που αποκαλύφθηκαν. Υπάρχουν εικόνες δεσποτικές με χρονολογίες 1698 και 1703.

Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο (από κομμάτια του παλαιού τέμπλου). Ο γυναικωνίτης έχει καφασωτά παράθυρα. Είναι ένα από τα σημαντικά μοναστήρια της περιοχής και είναι πολύ καλά διατηρημένο.

Η μονή Αγίου Δημητρίου βρίσκεται κάτω από τον περίφημο βράχο του Ζαλόγγου με το επιβλητικό μνημείο των Σουλιωτισσών που χορεύουν. Ιδρύθηκε προς τα μέσα του 18ου αιώνα από τον ηγούμενο της Μονής Ταξιαρχών Διονύσιο και από μετόχι της μετατράπηκε σε μονή. Αποτελεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Ιστορήθηκε από τους Χριστόδουλο και Ιωάννη, αγιογράφους από την Κορίτιανη, το 1816. Το μοναστήρι λεηλατήθηκε και καταστράφηκε από τους Τούρκους αρκετές φορές, αλλά και από το σεισμό του 1924, όμως ανακαινίσθηκε.

Λειτούργησε πότε ως ανδρικό αλλά και πότε ως γυναικείο μοναστήρι. Διέθετε μεγάλη περιουσία και έκανε πολλές αγαθοεργίες και κοινωφελή έργα. Επίσης διέθετε και διαθέτει πολλά μετόχια.

Σήμερα σώζεται το καθολικό (μονόκλιτη βασιλική με τρούλο) της μονής με ωραίες αγιογραφίες, εσωτερικά και εξωτερικά του ναού, αλλά και τα κελιά της.

Στη θέση Ντομπρίτσι Ριαχόβου, η οποία ανήκει στην περιοχή Πωγωνίου του νομού Ιωαννίνων, βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Ριαχόβου, μέσα σε μαγευτικό φυσικό περιβάλλον.

Η μονή θεμελιώθηκε και άρχισε να κτίζεται το Μάρτιο του 1998 και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2004, με τη φροντίδα και την επίβλεψη του Ιερέα Ιωάννη Στ. Μπέσιου, εφημερίου Ριαχόβου.

Η μονή Ριαχόβου υπάγεται στη Μητρόπολη Ιωαννίνων και μέσα στο σύντομο διάστημα της λειτουργίας της έχει να επιδείξει αξιόλογo πραγματικά έργο.

Υπάρχουν στη μονή εκτός του ιερού ναού, διαθέσιμοι χώροι για πολλές δραστηριότητες, όπως: Αμφιθέατρο για πολιτιστικές εκδηλώσεις, χώροι αναψυχής, γήπεδο μπάσκετ, παιδική χαρά, κ.λ.π.

Στη μονή λειτουργεί ξενώνας για τη φιλοξενία εγκαταλειμένων γερόντων της περιοχής ο οποίος μπορεί να φιλοξενήσει συνολικά 20 άτομα. Ο ξενώνας διαθέτει 8 δίκλινα δωμάτια και ένα τρίκλινο.

Η περιοχή είναι πολύ ενδιαφέρουσα για τον επισκέπτη, καθώς μπορεί να απολαύσει τη φύση με τα ωραία δάση της περιοχής, την ησυχία του χώρου, το νερό από τις πηγές της περιοχής, κ.λ.π. Προσφέρεται ιδιαίτερα για σχολικές εκδρομές.

Για πληροφορίες, Τηλ. 26510.61315 & 6946 148308

Στο γνωστό για τις ομορφιές του χωριό του Ζαγορίου Μονοδένδρι, στο γκρεμό της χαράδρας του Βίκου, βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, που είναι από τα αρχαιότερα της Ηπείρου.

Ένα όμορφο λιθόστρωτο μας φέρνει στην είσοδο της μονής που χτίστηκε το 1412 από τον Μιχαήλ, Βοεβόδα του Θερεανού. Πρόκειται για πραγματικό μοναστήρι – φρούριο: Καμαρωτή πύλη, κτίσματα πέτρινα, καλοχτισμένα κελιά, πηγάδι, καταπακτή, κ.λ.π. που σε όλα κυριαρχεί το περίτεχνο χτίσιμο της πέτρας.

Η μικρή εκκλησία έχει νάρθηκα με λίγες παλιές τοιχογραφίες, μονόχωρο καθολικό με ξύλινο ζωγραφισμένο τέμπλο και τοιχογραφίες. Στην αριστερή πλευρά είναι ζωγραφισμένοι ο κτήτορας Βοεβόδας, η γυναίκα του και η κόρη του Παρασκευή, που κατά την παράδοση, μόνασε εδώ.

Το μοναστήρι με τις παράπλευρες σπηλιές ήταν ένα ασφαλές καταφύγιο των κατοίκων της περιοχής κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Η άγρια ομορφιά του περιβάλλοντος χώρου και του μοναστηριού, με κορύφωμα τη χαράδρα του Βίκου στην περιοχή Μονοδενδρίου, προσελκύει πάρα πολλούς επισκέπτες.

Η μονή Άβελ βρίσκεται κοντά στο χωριό Βήσσανη σε μια όμορφη τοποθεσία. Πιθανολογείται ότι ονομάστηκε Μονή Άβελ από κάποιον γαιοκτήμονα Άβελη ή Αβελή που έχτισε ή ανακαίνισε την μονή την τελευταία περίοδο των βυζαντινών χρόνων, το 1770 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή.

Το καθολικό της μονής είναι μονόχωρη βασιλική, με νάρθηκα και ψηλό τρούλο. Καταστράφηκε από τουρκαλβανούς, χτίστηκε και αγιογραφήθηκε ξανά το 1779, από τους ζωγράφους Κωνσταντίνο και Μιχαήλ από τους Χιονιάδες της Κόνιτσας.

Ο τοιχογραφίες της μονής σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση, ενώ αξιόλογο είναι το εξαιρετικής τέχνης επιχρυσωμένο τέμπλο από καρυδιά των αρχών του 19ου αι. Από τα γύρω κτίσματα σήμερα δεν σώζεται τίποτα. Η μονή Άβελ είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται κοντά στο Μητροπολιτικό Μέγαρο στην οδό Μητροπόλεως μέσα στα Γιάννενα. Γνωρίζουμε ότι προϋπήρχε του 1611 και γλίτωσε με το κίνημα του Δ. Φιλοσόφου. Κάηκε το 1820 στις 25 Αυγούστου.

Ο σημερινός ναός εγκαινιάστηκε το 1833 και είναι έργο των μαστόρων από τη Βούρμπιανη Κονίτσης Λιόλη και Δόση. Λευκή και μαύρη πέτρα κυριαρχούν στο κτίριο.

Ο ρυθμός του ναού είναι μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με τρούλους και θόλους. Χαρακτηριστικό του ναού είναι ότι το δάπεδό του είναι χαμηλότερα από το έδαφος.

Το τέμπλο του το καρυδένιο, ο θόλος και ο άμβωνας, έχουν ολόγλυφες παραστάσεις ζώων και φυτών. Η περιηγήτρια Strangford το θεωρεί ως το σπουδαιότερο αξιοθέατο στα Γιάννενα.

Η τοιχογράφηση του ναού είναι του 1835. Το πρόπυλο (ο λεγόμενος κουμπές), κτίστηκε το 1816, ενώ το κωδωνοστάσιο έγινε το 1905 από τον αρχιτέκτονα Περικλή Μελίρρυτο, όλο με πελεκητή πέτρα. Όμορφη είναι και η καμαρωτή κύρια είσοδος.

Ο Βυζαντινός ναός του Αγίου Βασιλείου Βρίσκεται κοντά στο ναό της Αγίας Θεωδώρας, μέσα στην πόλη της Άρτας, στη συνοικία «Τουρκοπάζαρο». Χτίστηκε στις αρχές του 15ου αιώνα αν και από την τεχνοτροπία του μερικοί θεωρούν πιθανό τον 13ο αιώνα. Σε επαφή με το ναό είναι και τα παρεκκλήσια του Αγ. Γρηγορίου και του Ιωάννου Χρυσοστόμου, που επικοινωνούν εσωτερικά με τον κεντρικό ναό.

Εκτός από τις τοιχογραφίες στο εσωτερικό του Ναού αξιόλογη είναι και η φορητή εικόνα της Παναγίας με τον Χριστό στο Τέμπλο, Κρητικής τέχνης. Πρόκειται για ένα ναό που η κεραμική του διακόσμηση, τα γυάλινα πλακίδια και τα δίλοβα παράθυρα τον καθιστούν ένα πραγματικό διακοσμητικό καλλιτέχνημα. Εντυπωσιακές είναι οι εφυαλωμένες πήλινες εικόνες με την Σταύρωση και τους Τρεις Ιεράρχες που βρίσκονται στο αέτωμα της ανατολικής πλευράς.

Οι τοιχογραφίες του ναού είναι του 17ου αιώνα. Η στέγη του κάηκε το 1821. Για το ιστορικό του γνωρίζουμε μόνο ότι στον περίβολό του λειτούργησε η σχολή Μανωλάκη, από το 1662 έως το 1821.

Η Βυζαντινή Μονή Παρηγορήτισσας βρίσκεται μέσα στην πόλη της Άρτας. Πρόκειται για το σπουδαιότερο βυζαντινό μνημείο της Άρτας, αριστούργημα της βυζαντινής τέχνης με δικό της τύπο βασιλικού ρυθμού. Κτίστηκε μεταξύ των ετών 1283 – 1296 σαν γυναικεία μονή, πάνω σε θεμέλια αρχαίου ναού από τον Νικηφόρο Α’ Κομνηνό Δούκα και τη γυναίκα του Άννα Παλαιολογίνα Καντακουζινή.

Η αρχιτεκτονική του ναού, οι τοιχογραφίες, τα γλυπτά του, ο θαυμάσιος τρούλος και γενικά το μεγαλείο του εσωτερικού και εξωτερικού διακόσμου, αποτελούν πραγματικό καύχημα της περιόδου του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Ο μεγαλοπρεπής αυτός ναός είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Για το ναό έχουν γραφεί πολλές λεπτομέρειες σε διάφορες εκδόσεις και διατριβές.

Από το παλιό γυναικείο μοναστήρι, σώζονται: Ο ναός, η Αγία Τράπεζα, 16 κελιά και η Tράπεζα (χώρος εστίασης) που αναστηλώθηκε και στεγάζει ευρήματα της αρχαίας Αμβρακίας.

Η μονή έχει χαρακτηρισθεί και λειτουργεί ως μουσείο. Υπάγεται στην 8η εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων.

Τηλέφωνο μουσείου: 26810.28692

Η μονή Αγίας Θεοδώρας βρίσκεται μέσα στην πόλη της Άρτας. Η βασίλισσα Θεοδώρα, σύζυγος του Μιχαήλ Β’ Δεσπότη της Ηπείρου, έκτισε πάνω στον παλιό ναό του Αγίου Γεωργίου που προϋπήρχε γυναικείο μοναστήρι το 1270. Στόλισε το ναό, μόνασε εκεί μέχρι το 1281 και τάφηκε εκεί.

Σήμερα σώζονται ο ναός της μονής, ο πυλώνας, κομμάτια από τη γλυπτή και γραπτή διακόσμηση, καθώς και ο τάφος της βασίλισσας. Πρόκειται για ωραιότατη τρίκλιτη βασιλική εξαιρετικής τέχνης με κεραμική διακόσμηση. Ο πρόναος και οι τρεις νάρθηκες είναι του 13ου αιώνα. Η βασίλισσα Θεοδώρα ανακηρύχθηκε οσία και πολιούχος της Άρτας.

Ο ναός συμπεριλαμβάνεται στα πιο αξιόλογα δείγματα βυζαντινής τέχνης από τα μνημεία της πόλης της Άρτας.