Κόνιτσα
Στην εθνική οδό που οδηγεί από τα Ιωάννινα προς την Κοζάνη, 64 χλμ. προς βορρά ανάμεσα σε επιβλητικά βουνά, είναι χτισμένη η Κόνιτσα. Βρίσκεται στην πλαγιά του βουνού Γυμνάδι και σε υψόμετρο 630 μέτρων. Στα βόρεια εκτείνεται η κοιλάδα του Σαραντάπορου, ανατολικά η κοιλάδα του Αώου και νότια ο κάμπος της Κόνιτσας και της Κλειδωνιάς.
Στον κάμπο της Κόνιτσας ενώνονται τα ποτάμια Σαραντάπορος, Αώος και Βοϊδομάτης. Η περιοχή οριοθετείται από τους ορεινούς όγκους του Γράμμου στα βόρεια, του Σμόλικα στα ανατολικά, της Γκαμήλας στα νότια και της Νεμέρτσικας και του Κάμενικ στα δυτικά. Κάμποι, βουνά, ποτάμια, φαράγγια και πλούσια βλάστηση καλύπτουν την περιοχή, δημιουργώντας ένα μοναδικό σκηνικό. Το εξαιρετικό οικοσύστημα της περιοχής προστατεύεται από τον Εθνικό Δρυμό Βίκου-Αώου και προσφέρεται για πλήθος οικοτουριστικών δραστηριοτήτων.
Σχετικά με την προέλευση του τοπωνυμίου «Κόνιτσα» έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς πολλές απόψεις. Ο ιστοριογράφος Π. Αραβαντινός θεωρεί ότι προήλθε από παραφθορά της ονομασίας Κνωσσός (Κνωσσός – Κονισσός – Κόνισσα – Κόνιτσα) αρχαίας πόλης της Ηπείρου που τοποθετείται στην θέση που τώρα είναι χτισμένη η Κόνιτσα. Για το όνομα της αρχαίας πόλης η έρευνα δεν έχει ακόμη καταλήξει. Ανασκαφές όμως έδειξαν ότι η αρχαία πόλη που μαρτυρείται είναι υπαρκτή και μάλιστα αποτέλεσε σημαντική δύναμη κατά την αρχαιότητα.
Ο περιηγητής Πουκεβίλ θεωρεί ότι το όνομα «Κόνιτσα» έχει σλαβική προέλευση από τη λέξη «κόνιτζα», που σημαίνει τόπος τον αλόγων. Ένας μύθος ακόμη θέλει τον άρχοντα Κόνι να έχει δώσει το όνομα του στην περιοχή. Λέγεται μάλιστα ότι έχτισε και το κάστρο, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται πάνω από το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας.
Η Κόνιτσα υπήρξε ανέκαθεν διοικητικό κέντρο της γύρω περιοχής. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Κόνιτσα ήταν σημαντικό εμπορικό κέντρο και η τοπική τουρκική αριστοκρατία ήταν πολύ ισχυρή. Αυτό μαρτυρούν και τα ποικίλα εντυπωσιακά τουρκικά μνημεία που σώζονται ως τις μέρες μας. Από την Κόνιτσα κατάγονταν πολλοί και σημαντικοί ευεργέτες.
Η Κόνιτσα ελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό στις 24 Φεβρουαρίου 1913. Την περίοδο 1940-41 υπέστη μεγάλες καταστροφές από τους Ιταλούς κατακτητές. Σήμερα είναι μια αναπτυσσόμενη περιοχή της Ηπείρου, έδρα του ομώνυμου δήμου αλλά και της Μητρόπολης Δρυινουπόλεως.
Αξιοθέατα της Κόνιτσας:
- Το φαράγγι του Αώου ποταμού με την περίφημη γέφυρα της Κόνιτσας
- Ο εθνικός δρυμός Βίκου – Αώου
- Η μονή Στομίου στη χαράδρα του Αώου
- Ο ναός των Αγ. Αποστόλων του 17ου αιώνα
- Το παρεκκλήσι Νεομάρτυρος Γεωργίου (έχει 120 εικόνες αγιογράφων από τους Χιονάδες)
- Το λαογραφικό μουσείο
- Η βιβλιοθήκη
- Η Αναγνωστοπούλειος γεωργική σχολή
- Το τζαμί Σουλτάν Σουλεϊμάν, του 16ου αιώνα
- Το αρχοντικό της Χάμκως, μητέρας του Αλή πασά
- Η κόκκινη Παναγιά, βυζαντινό εξωκλήσι του 1412
